O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi servis xizmati fanidan

Mexanik ishlov berish usullari
Xom ashyo, qo‘shimcha va yarim tayyor mahsulotlarga mexanik ishlov berish usuli o‘z navbatida quyidagi turlarga bo‘linadi: saralash, elash, maydalash, aralashtirish, shakllantirish va ko‘pirtirish.
Saralashdan asosiy maqsad buzilganlarini sog‘lomlaridan yoki kattalarini kichigidan ajratib, mahsulotlarni saqlash va ularga ishlov berish davrida chiqindilar miqdorini kamaytirishdan iborat. Saralashda mahsulot sifati (rangi, xidi, tashqi ko‘rinishi, konsitsensiyasi) va katta-kichikligiga qarab ajratiladi. Ushbu yo‘llar bilan saralash meva, sabzavotlar va ko‘katlarga nisbatan qo‘llaniladi. Saralashda mashinalar va moslamalardan tashqari qo‘l kuchi, ko‘rish va sezish organlari ham ishtirok qiladi.
Elash ham saralashning bir turi bo‘lib, faqat un, yormalar va donlarni ulardan kattaroq yoki kichikroq bo‘lgan begona moddalar va tarkibiy qismlaridan ajratib olishdan iborat. Ovqatlanish va oziq-ovqat sanoati korxonalarida har xil turdagi elektroelaklar ishlatiladi. Elakdan o‘tkazishning yana bir maqsadi mahsulotlarni oziqasi kam qismidan ajratib, masalan, unni kepagidan elab, olishdan iborat.
Maydalashning maqsadi – texnologik jarayonni tezlashtirish va uni olib borish uchun sharoit yaratishdan iborat. Ishlov beriladigan mahsulotlar turi va qo‘yilgan maqsadga qarab maydalash o‘z navbatida quyidagi turlarga bo‘linadi: kesish, maydalash, yanchish, ezib o‘tkazish.
Kesish. natijasida mayda bo‘lakchalar hosil bo‘ladi. Odatda go‘sht, baliq, sabzavotlar, mevalar va poliz ekinlari kesiladi, hosil bo‘lgan yarim tayyor mahsulotlarga kerakli shakllar beriladi va ularning issiqlik ta’sirida tayyor bo‘lish muddati tezlashadi. Odatda yuqori namlikka ega bo‘lgan mahsulotlar kesiladi. Go‘shtni suyaklaridan ajratishda, sabzavot va mevalarni ham po‘chog‘idan tozalashda kesish usulidan foydalaniladi
Maydalash – bu mahsulotlarni maxsus maydalagichlar orqali o‘tkazib, kichik bo‘lakchalarga bo‘lishdan iborat, misol uchun, go‘shtni go‘sht-qiymalagichdan o‘tkazish. Maydalangan go‘sht o‘zbek pazandaligida ichiga qiyma soligan xamirli taomlar va qiyma go‘shtli suyuq taomlar tayyorlash uchun ishlatiladi. Faqatgina yarim tayyor mahsulotlar maydalaniladi. Mahsulotlarni kesish va maydalash har xil mashinalar yordamida olib boriladi.