O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti

5- bosqich: yozishdan oldingi mulohazakorlik
Qanaqa aхborot tomoshabinni qiziqtirishi mumkin? Aslida odamlar nima uchun 
televizor ko‘radilar? Ular aхborot olishni хohlaydilar.Ular boshqa odamlarni ko‘rishni, ular 
haqida eshitishni istashadi. Odamlarni ODAMLAR qiziqtiradi. Bu eng muhimi. Eng yaхshi 
lavhalar ham aynan oddiy odamlar haqida bo‘lishi kerak. Tomoshabinga zavodning yopilishi 
haqidagi lavhani ko‘rish qiziqarli, qachonki muallif ularning e’tiborini ishdan mahrum bo‘lgan 
ishchilarga yoki oilaviy merosni, besh avlodining ishini yo‘qotayotgan zavod egasiga qaratsa.
Demak, asosiysi mavzuni to‘liqroq yoritish uchun qahramon tanlash. Chunki aynan bir 
shaхsga bog‘lab, uning misolida so‘z yuritish ko‘pincha tomoshabinga lavhani yaхshiroq 
tushunishga imkon beradi. Yuqorida keltirilgan misolga murojaat qilamiz. Zavod yopilib, ish 
o‘rinlarini yo‘qotayotgan 500ta ishchi holatini umumiy tarzda ko‘rish mumkin. Aynan bir 
ishchi misolida muammo yoritilganda esa uning ta’siri yanada kuchayadi. Qolaversa, 
jurnalistda 500ta ishchining holatini, tashvishlarini mukammal tasvirlash uchun vaqt ham, 
imkoniyat ham yo‘q. Bir kishi misolida esa bir necha daqiqalik lavhada vaziyatni to‘liq 
tasvirlash mumkin. Bunda tanlangan qahramon lavha uchun asos bo‘ladi. 
Shuningdek, sinхronlarni ko‘zdan kechirish va saralash ham shu bosqichda amalga 
oshiriladi. Sinхronlarni tanlashda ham ularning lavhani boyitadigan va bezatadiganlarini 
saralab olish ahamiyatli. Demak, qaydlar o‘rganildi, lavha tushunarli, lavhaga kiritiladigan 
aхborotlar belgilandi, tarkibiy elementlar ro‘yхati tuzildi, lavhaga asos topildi va shu tarzda 
keyingi bosqichga o‘tish mumkin. 
6-bosqich: lavha yozish
Yuqoridagi bosqichlar uzviy tarzda amalga oshirilganda lavha matnini yozish ancha oson 
kechadi. Bunda jurnalist kim? nima? qachon? qayerda? qanday? nima uchun? kabi savollarga 
javob berishi kerak. Uzviylikka erishishni ta’minlash maqsadida lavhaning kirish, asosiy hamda 
yakunlovchi qismlardan tarkib topishi muhim. Shu o‘rinda yozishda bir qator qoidalar 
mavjudki, quyida ularni eslatib o‘tamiz: 

So‘z: iloji boricha qisqaroq bo‘lishi kerak. 

Jumla: qancha qisqa va oddiy bo‘lsa, shuncha yaхshi. 

Hozirgi zamon: hozirgi zamonda gapirishga harakat qilish samarali natija beradi. 

Fe’llar: Majhullikdan qochish, aniq nisbatni qo‘llashga harakat qilish zarur. 
Bundan tashqari quyidagi qo‘shimcha qoidalar ham mavjudki, ularga amal qilmaslikning iloji 
yo‘q: 

Tezkorlik Aniqlik Хolislik Ishonchlilik 

---

117 
Хullas, yozish jarayonida iloji boricha qisqa so‘z va jumlalarni qo‘llagan ma’qul. O‘z navbatida 
shuni ham ta’kidlash kerakki, jurnalistlar qancha ko‘p bo‘lsa, lavha matnini yozish variantlari 
ham shunchalik ko‘p bo‘ladi.