O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti

complexus
aloqa, birikma) tashkil etish birinchi navbatda tabiiy resurslardan 
oqilona foydalanishni maqsad qilib qo‘yadi. Hududiy ishlab 
chiqarish komplekslari tabiiy resurslarning “raqobatlashadigan”, 
“majmualashadigan” 2 va undan ziyod turi bo‘lgan hollardagina 
mavjud bo‘la oladi. Chunki bunday resurslardan sanoatda
birgalikda o‘zaro bog‘liq holda foydalanish ularning har birining 
samaradorligini oshiradi. Ammo hududiy ishlab chiqarish 
komplekslarini 
shakllanishining 
samaradorligini 
tabiiy 
resurslardan foydalanish samaradorligidan aniq farqlay bilish 
lozim.
Ta’kidlash lozimki, tabiatdan oqilona foydalanishning 
geograflar tomonidan ishlab chiqilayotgan aniq mummolar 
sonining ancha ko‘payishi bilan bir qatorda sotsial - iqtisodiy 
geografiyaning 
tabiatdan 
foydalanish 
geografiyasining 
metodologik asosi sifatidagi fundamental g‘oyalariga bo‘lgan 
qiziqish ham ortib bormoqda. 
Hozirgi sharoitlarda har qanday hududni sotsial - iqtisodiy 
rivojlantirish va ishlab chiqarishni jadallashtirish ehtiyojlari tabiiy, 
iqtisodiy va mehnat resurslaridan oqilona foydalanish zaruriyatini 
yuzaga keltirishi tufayli geograflar va tabiatdan foydalanish 
masalalari bilan shug‘ullanadigan boshqa mutaxassislarning 
diqqat-e’tiborini geografik zonallik, geosistemalar va hududiy 
ishlab chiqarish komplekslari, energiya ishlab chiqarish va 
resurslar sikllari, iqtisodiy rayonlashtirish, aholini joylashtirish 
landshaftlarni ham to‘liq qayta tabiiylashuviga imkon bermaydi, 
antropogen 
landshaftlar 
xo‘jalikda 
foydalanilganda 
(ya’ni 
antropogen omillar ta’siri ostida bo‘lgan paytda) o‘zlashtirilgan 
tabiiy landshaftning tuzilmasi tubdan o‘zgaradi va tuzilma qayta 
o‘z holatiga kela olmaydi. Chunki antropogen landshaftlarning 
qayta tabiiylashuv jarayoni o‘zgacharoq tabiiy sharoitlarda sodir 
bo‘ladi. 
Ayrim tadqiqotchilar hozirgi landshaftlarni tasniflashda 
qayta tabiiylashgan landshaftlarni tabiiy – antropogen landshaftlar 
nomi bilan ajratishgan (Tyutyunnik, 1989). Hozirgacha va hozirgi 
sharoitlarda ham ayrim iqtisodiy – texnik (agrotexnik) sabablga 
ko‘ra antropogen landshaftlarning qayta tabiiylashuv jarayoni 
davom etmoqda. Ammo kelajakda aholi soni va uning 
ehtiyojlarining ortishi tabiiy resurslardan tejamkorlik asosida 
foydalanishni taqoza etadi. Shu sababli kelajakda fan – texnika 
taraqqiyoti va tabiiy resurslarga bo‘lgan ehtiyojlarning ortishi 
antropogen landshaftlarning qayta tabiiylashuviga yo‘l qo‘ymaydi. 
Bilaks hamma hududlarda tabiiy salohiyati madaniy landshaftlarni 
tashkil etish uchun yetarli bo‘lgan tabiiy hamda tabiiy – 
antropogen landshaftlarni madaniy landshaftlarga aylantirishni 
taqoza etadi. 
4. Antropogen landshaftlar – tabiiy–ishlab chiqarish 
hududiy komplekslar bo‘lib, ularning rivojlanishi muntazam 
ravishda inson tomonidan boshqarilib turiladi. 
Tabiat va jamiyat orasidagi o‘zaro ta’sirni aks ettiradigan 
tabiatdan foydalanish jarayoni antropogen landshaftlar bilan 
bevosita bog‘liq bo‘lganligi tufayli bu toifadagi landshaftlarning 
xususiyatlari va tabiatdan foydalanishni to‘g‘ri tashkil etishdagi 
ahamiyati to‘g‘risida batafsilroq to‘xtalamiz.