|
Annotatsiya: Ushbu maqolada zamonaviy maktablarda iqtidorli bolalar bilan ishlashning dolzarb masalalari, iqtidorli bolalarning qobilyatlarini aniqlash, iqtidor turlari, IQ testlarini ahamiyati haqida yoritilgan.
Kalit so’zlar: Iqtidorli bolalar, IQ testlari, iqtidor turlari, ijtimoiy psixologiya.
Hozirgi kunda zamon rivojlanishi bilan bir qator yangi avlod yoshlari ham har tomonlama rivojlanmoqda. Yoshlarning iqtidori texnikaga bo’lgan qiziqishi, qobilyati juda kuchli. PISA xalqaro baholash dasturlarida olingan natijalarga qaraydigan bo’lsak, Finlandiya, Singapur kabi davlatlar eng oliy o’rinlarni egallab kelmoqda. Birgina Finlandiya davlatini oladigan bo’lsak, aslida hech qanday tabiiy boyliklarga ega bo’lmagan botqoqlikdagi kichkina davlat ekan. Lekin rivojlanishda dunyoda yetakchi o’rinda turadi. Sababi ta’lim sohasidagi yutuqlari sabab. Shunday ekan biz ham boladagi qiziqish iqtidoriga qarab bolada o’sha iqtidorni shakllantirishimiz kerak. Bola bog’cha yoshidayoq o’z qiziqishiga ko’ra o’yinchoqlarni tanlarkan. Chunki bolada o’shanga qobilyat bo’larkan.
Iqtidorlilik ko'pchilik o'qituvchilar va ko'plab ota-onalar uchun sirdir. O'qituvchilar uchun muhim muammolar iqtidorning haqiqiy namoyon bo'lishi, aniqlash usullari, albatta, rivojlanish va ijtimoiy amalga oshirishdir. Bugun iqtidorli bolalarga g‘amxo‘rlik qilish ilm-fan, madaniyat ravnaqi, ertangi jamiyat hayoti uchun g‘amxo‘rlikdir.
Zamonaviy ta'lim texnologiyalaridan foydalangan holda darslar, shubhasiz, bolaning ijodiy tashabbusini, uning o'zini o'zi anglash va ijtimoiylashuv jarayonini rivojlantirishga yordam beradi. Lekin o'qituvchi va iqtidorli o'quvchi o'rtasidagi shaxsiy munosabatlarning roliga alohida e'tibor qaratish lozim. Talaba uchun o'qituvchi faqat o'zi o'z ishiga ishtiyoqli qiziqarli odam bo'lsa, avtoritet hisoblanadi. Bundan tashqari, hayotda ko'pincha bola, shu jumladan iqtidorli bola ko'pincha kattalar e'tiboridan mahrum bo'ladi. E’tiborsizlikning o‘rnini to‘ldirish, uning har bir yutug‘ini nishonlashni unutmaslik, ijodiy ishda keyingi qadamlarni qo‘yishga undash – ustozning vazifasidir.
O'z ishida o'qituvchi iqtidorli bolalarni aniqlash, iqtidorli shaxsning o'ziga xosligini saqlash muammosiga duch keladi. Psixologik-pedagogik testlarni o'tkazish, qulay muloqotni yaratish, sinfda va sinfdan tashqari hamkorlik vaziyatlari, introspektsiyani o'rgatish, o'z-o'zini hurmat qilish yuqoridagi muammoni hal qilishga yordam beradi.
Shuningdek, o‘qituvchi iqtidorli bolalarni izlanishga, ijodiy ishlarga, tanlovlarda qatnashishga undash muammosi bilan shug‘ullanishi kerak. Ijodiy loyiha guruhlari, o‘quvchilarning ilmiy jamiyatini tashkil etish, ijodiy rivojlanish monitoringi, rag‘batlantirish tizimini yaratish – bularning barchasi iqtidorli bolalarni fanga yaqinlashtirishga xizmat qilmoqda.
Iqtidorli bolalar bilan ishlashda sizning faningiz bo'yicha individual ta'lim trayektoriyasini qurish juda muhimdir. Fan o'qituvchisi bolaning o'zini o'zi tarbiyalash mavzularini, moyilliklarini, bolaning aqliy xususiyatlarini hisobga olgan holda dars rejasini tuzishi kerak. Eng murakkab va chalkash masalalar bo'yicha maslahat mavzularini aniqlang, mavzu bo'yicha o’quvchi hisoboti shaklini tanlang.
Farzandlarimizning iqtidorliligini ko‘rganimizda, ularning ijodini rivojlantirishga, intellektual salohiyatini yuksaltirishga intilayotganimizda, birgalikda ijod qilish jarayoni boshlanadi, bu esa o‘qituvchi oldida yangi ijodiy istiqbollarni ochadi.
Hozirgi kunda IQ testlari deyarli barcha oliy ta’lim muassasalariga kirishda beriladigan test turlaridan biri. IQ testlari bolada mantiqiy fikrlash qobilyatlarini shakllantiradi. Shuningdek, bolani chap va o’ng miya yarim sharlarini birdek ishlashini ta’minlaydi.
Bolada qancha mantiqiy fikrlash qobilyati kuchli bo’lsa uni iqtidori shunchalik yuqori bo’ladi. Iqtidor turlari 4 ta bo’lib ular quyidagilar hisoblanadi:
1. Badiiy qobiliyat. Iqtidorning bu turi maxsus maktablarda, to'garaklarda, studiyalarda saqlanadi va rivojlantiriladi. Bu musiqa, rasm, haykaltaroshlik, aktyorlik mahorati bo'yicha badiiy ijod va ijro mahorati sohasidagi yuksak yutuqlarni nazarda tutadi.
2. Umumiy intellektual va akademik iqtidor. Asosiysi, bunday turdagi iqtidorli bolalar asosiy tushunchalarni tezda o'zlashtiradilar, ma'lumotlarni osongina yodlaydilar va saqlaydilar.
3. Ijodiy iqtidor. Hozirgi vaqtda ushbu turdagi iqtidorni ta'kidlash zarurligi haqida munozaralar davom etmoqda. OLimlar fikriga ko’ra iqtidorning faqat bittagina turi mavjud.
4. Ijtimoiy iqtidor. Bu boshqa odamlar bilan etuk, konstruktiv munosabatlarni rivojlantirishning ajoyib qobiliyatidir. Ijtimoiy iqtidor bir qancha sohalarda yuqori muvaffaqiyatga erishishning zaruriy sharti bo'lib xizmat qiladi.
Biz pedagog sifatida bolada iqtidorni namoyon qila olsak, hozirgi zamon talabidagi zamonaviy pedagog hisoblanamiz. Buning uchun biz o’z ustimizda ishlashimiz, va boalar psixologiyasiga iqtidoriga qiziqishlariga ko’proq e’
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Popova L.V. "Har xil turdagi iqtidorli o'smirlarni o'rganishda biografik usul", / L.V. Popova M., 1993.
2. "Iqtidorli bolalar va o'smirlar psixologiyasi" / ed. Yu.D. Babaeva, N.S.Leites, T.M. Maryugina - M; 2000 yil
3. Savenkov, A. I. Ommaviy maktabdagi iqtidorli bola / A. I. Savenkov - Moskva: sentyabr, 2010 yil 208 p
Do'stlaringiz bilan baham: |
