Mavzu: Bolaning intelektuval bilish malakalarini shakillantirish

Mavzu: Bolaning intelektuval bilish malakalarini shakillantirish.

Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarga aqliy tarbiya berishni to‘g‘ri tashkil etish uchun ularning aqliy rivojlanish qonuniyatlari va imkoniyatlarini bilish kerak.Maktabgacha ta’lim yoshida bola boshqa yosh davrlariga qaraganda aqliy rivojlanishning yuqori sur’atda taraqqiy etishi kuzatiladi.Shu yoshdagi bolalarning aqliy rivojlanishida yo‘l qo‘yilgan kamchiliklarni keyinchalik bartaraf etish qiyin kechadi.Maktabgacha yoshdagi bolalarning aqliy rivojlanishida bilish jarayonlari –xotira va xayol katta ahamiyatga ega.Xotira inson hayotida muhim rol o‘ynaydi.Bola tug‘ilganda hech narsani bilmaydi va hech narsa qila olmaydi.U rivojlanishning birmuncha yuqoriroq darajasiga ko‘tarilib,biron bir foydali ish qilish uchun ko‘pgina bilim va malakalarni eslab qolishi hamda xotirasida saqlashi lozim.Xotiraning rivojlanishi bolaning hayot sharoitlariga,uning ta’lim va tarbiyasiga bog‘liq.Ruhiy faoliyatning maxsus shakli –xayol maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarning aqliy rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi.Xayol ijodiy faoliyat uchun zarurdir,shuning uchun uni maktabgacha ta’lim yoshidan boshlab rivojlantirib borish katta ahamiyatga ega.Xayol bolaning hayoti jarayonida,uning faoliyatida,ta’lim va tarbiya ta’sirida tarkib topadi.

Maktabgacha yoshdagi bolaning aqliy rivojlanishidagi asosiy o‘ziga xoslik-obrazli bilish shakllarini (idrok etish,obrazli fikrlash,tasavvur)egallashda yorqin namoyon bo‘ladi.Bolada rivojlanadigan bilish jarayonlari xilma-xil faoliyat turlarida aks etadi.Bola o‘zlashtirayotgan bilimlar faqatgina uning fikrlash doirasini o‘stiribgina qolmay,balki kishilarga ularning xatti-harakatlariga,tabiat,san’at kabilarga munosabatni qaror toptiradi.
2.Aqliy tarbiya vazifalari
Maktabgacha yoshdagi bolalarni aqliy tarbiyalashning asosiy vazifalari:

• 
  Bolalarda tabiat va jamiyat to‘g‘risidagi bilimlar sistemasini, ilmiy dunyoqarashni shakllantirish. Bola tevarak-atrofdagi narsalar ularning vazifasi, ba’zi sifatlari ba’zi xossalari haqida, qaysi materialdan tayyorlanganligi to‘g‘risida aniq tasavvurlarga ega bo‘lishi kerak. U tabiat hodisalari, ularning o‘zaro bog‘liqligi va qonuniyatlarni bilib oladi. Jonsiz tabiat o‘simliklar, hayvonlarni kuzatish jarayonida bolalarda borliq to‘g‘risidagi tasavvurlar shakllanib boradi.
  
• 
  Aqliy malaka va ko‘nikmalarni rivojlantirish. Aqliy ko‘nikma va malakalarni rivojlantirish ya’ni oddiy faoliyat usullari, predmetlarni tekshirishni ulardagi muhim muhim bo‘lmagan belgilarni ajratib ko‘rsatish boshqa predmetlar bilan taqqoslash maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarga aqliy tarbiya berish vazifalaridan biridir. Bu ko‘nikmalar bilish faoliyatining tarkibiy qismlari bo‘lib bolaning bilimlarini chuqur egallab olishga yordam beradi.
  
• 
  Bilishga doir ruhiy jarayonlarni rivojlantirish: sezgi, idrok xotira, xayol, tafakkur, nutq tarbiyaning muhim vazifasidir.
  
• 
  Bilishga qiziqish va aqliy qobilyatlarni aqliy mehnat madaniyatini rivojlantirish. Aqliy tarbiyaning vazifasi bolalar qiziquvchanligini ular aqlining sinchkovligini rivojlantirish va shular asosida bilishga qiziqish hosil qilishdan iborat. Bolalar bog‘chasi oldida bolalarning aqliy qobiliyatlarini rivojlantirish vazifasi turibdi.
  

3.Maktabgacha yoshidagi bolalarga ta’lim berishning o‘ziga xosligi
Maktabgacha ta’lim muassasalaridagi tarbiyaviy ishlar turli yo‘nalishlar bilan bog‘liqlikda fuqarolik, siyosiy, baynalmilal, axloqiy, estetik, mehnat, jismoniy, huquqiy, ekologik, iqtisodiy tarbiyaga bo‘linadi. Maktabgacha ta’lim muassasasi bola uchun boshlang‘ich va asosiy tarbiya maskani bo‘lib, aynan tarbiyaning hayot va mehnat bilan bog‘liqligi tarbiya tizimida katta o‘rin tutadi. U tarbiyachidan ikkita asosiy yo‘nalishda faoliyatni amalga oshirishni talab etadi:
1)tarbiyalanuvchilarni kishilarning mehnat faoliyati bilan keng tanishtirish;
2) tarbiyalanuvchilarni real hayotiy munosabatlarga, ijtimoiy foydali faoliyatning xilma-xil turlariga jalb etish.