O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta`lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

5 – sinf dastur mundarijasi.

1. 
   Pantomimik harakat va imo-ishorada ishtirok etuvchi yuz mushaklarini rivojlantirish va mustahkamlash.
   
   • 
     o’quvchilarga qoshni harakatkantirish: ularni yuqoriga va pastga, bir-biriga yaqinlashtirishni o’rgatish;
     
   • 
     lablarni harakatga keltirish, jilmayishni o’rgatish, tishlarni ko’rsatish yo’li bilan lab mushaklarini rivojlantirish;
     
   • 
     lunj mushaklarini rivojlantirish, ularni ishirish va cho’zish;
     
   • 
     til mushaklarini harakatga keltirish, tilni uzunchoq va yoyib ko’rsatishga o’rgatish, tilni tanglay tarafga harakatga o’rgatish, tilni yuqori va pastki lablarga tekkazishni o’rgatish va tilni lablar o’rasida chapga o’ngga harakatlantirish;
     
   • 
     bo’yin mushaklarini rivojlantirish: boshni chapga o’ngga qaratish, boshni o’ng-chap yelkalarga tekkazish, boshni orqaga tashlash va oldinga tushirish hamda boshni aylanma harakatga keltirish;
     
   • 
     yelka mushaklarini rivojlantirish: yelkalarni yuqori pastga tushirish, bu harakatlarni bir vaqtni o’zida yoki navbatma-navbat amalga oshirish;
     
   • 
     barmoqlar matorikadini rivojlantirish, ya’ni barmoqlar mashqini o’rgatish.
     
2. 
   O’quvchilarda inson yoki hayvonlarning harakatlariga baho berish algoritmini shakllantirish.
   
3. 
   O’quvchilarda to’g’ri mimik va ishoraviy harakatlarni amalga oshirish va ularni to’g’ri qabul qilish hamda nutq ohangiga e’tibor berishni shakllantirish:
   

• 
  Mimika: jilmayish – kulish. Bu quvonch, hursandchilik alomatlari, ajablanish, tinch holat, beparvolik, yig’i, og’riq va musibatni to’g’ri qabul qilish.
  
• 
  Imo-shora. Bu - ha yoki yo’q, mumkin yoki mumkin emas, baland – past, uzun qisqa, katta yoki kichik, hammasi joyida, bilaman yoki bilmimin, yonimga kel yoki mendan nari tur kabi harakatlar.
  

4. 
   Zaif ko’ruvchi o’quvchilarda mimika va imo-ishoralarni holatlarini to’g’ri amalga oshirish va to’g’ri qabul qilishni shakllantirish. Ko’zi ojiz bolalarda relyefli suratlar orqali insonni turish, o’tirish va boshqa holatlarini tushuntirish hamda turli xil ertak qahramonlari bilan tanishtirish.
   
5. 
   O’quvchilarda inson ruhiy holatlarini tushunish yoki ushbu ruhiy holatlarda o’zlarini tutishni shakllantrish.
   
6. 
   O’quvchilarda insonlar bilan muloqot jarayonida masofa saqlashni shakllantirish:
   

• 
  Eng yaqin masofa (15 sm.dan 45 sm.gacha);
  
• 
  Shaxsiy masofa (45 sm.dan 120 sm.gacha);
  
• 
  Ijtimoiy masofa (120 sm.dan 400 sm.gacha);
  
• 
  Jamoat masofasi (4 metrdan ortiq).
  

7. 
   O’quvchilarda o’z ruhiy holatlarini mimika va imo-ishoralar orqali atrofdagilarga tushuntirishni shakllantirish.
   

• 
  Qorin och yoki to’qligi, dam olishga muhtojligi yoki sog’lig’i yaxshi emasligini mimika yoki imo-ishora orqali ko’rsatib berish;
  
• 
  Quyoshda qolib ketganda soya joyga muhtojligi, qorin og’rig’i, tish og’rig’i, soviq qotish, isib ketish va uyqu kelganligini ko’rsata olish;
  
• 
  O’quvchilarda turli xil kasb egalarini haydovchi, ko’cha supuruvchi, skrepkachi, pioninachi va shunga o’xshash kasb egalarini ko’rsatib bera olishni shakllantirish;
  
• 
  O’quvchilarda turli xil hayvonlarga ayiq, tulki, bo’ri, xo’roz, mushuk, kuchuk, qo’y, sigir, cho’chqa, ot, qurbaqa va sigirga o’xshash hayvonlarga taqlid qilishni o’rgatish.
  

8. 
   Qo’l harakati va tananing turli qismlari harakatlarining imo-ishora sifatida ahamiyati.
   
9. 
   Tananing turli holatlari bilan atrofdagilarga ta’sir o’tkazish:
   

• 
  Insonni o’z doirasiga qo’shish yoki qo’shmaslik turlari (ochiq pozitsiya, yopiq pozitsiya);
  
• 
  Biron bir shaxsga bo’lgan munosabatniinsonga tana harakatlari bilan burilish orqali ifodalash;
  
• 
  Ikki yoki undan ortiq shaxslar bilan suhbat olib borish (o’tirgan va turgan holatlarda – tana holati);
  
• 
  O’tirish holatida hamsuhbatlarning bir-birlariga bo’lgan qiziqishining ifodalanishi.
  

10.O’quvchilarda hayvonlarning ruhiy holatini aniqlashni shakllantirish:

• 
  It, mushuk va boshqa uy hayvonlarining harakatlariga qarab, masalan: dumini likillatayotgan it insonga nisbatan hayrihoxlik bildirayotganini va mushuksimonlarning dum harakatlari aksincha ularni hujumga tayyorlanayotganini va noroziliklarini bildirishini o’quvchilarga tushuntirish.
  

“Predmet tasavvurini, ko’ruv idrokini va nutqni rivojlantirish”