O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

Uch yoshgacha bo‘lgan bolalarning psixik rivojlanishidagi asosiy yangi 
o‘zgarishlar
Yosh 
davrlari 
Bilishi 
Harakati 
Muloqoti 
3 yosh
Nutqning
shakllanishi.
Ko‘rgazmali 
harakat 
tafakkurning 
rivojlanishi. 
Obrazli
tafakkurning 
dastlabki 
nishonalari. 
Atrof -muhitdan
o‘zini 
ajratishi; 
qat’iylikni anglashi
Qo‘l predmetli 
harakatlarning 
rivojlanganligi o‘z 
xatti-harakatlarini
irodaviy
boshqarishning
ko‘rinishlari
O‘z-o‘zini 
anglashning
yuzaga kelishi.
Dastlabki axlokiy 
qoidalarni
egallashi
Faol 
nutqni
nutqni
Qo‘l va
oyoq
Xarakter
2 yosh 
tushunishi 
va
o‘zida yuzaga kelishi
funksiyalarining
aniq belgilanishi 
asoslarini 
shakllanishi
1 yosh
Nutqni 
tushunishning 
dastlabki belgilari
Mustaqil 
holda 
tik 
turish 
va 
yurish
Nutqni 
qo‘llashning 
dastlabki belgilari

---

64 
10 oylik
Sensomotor 
intellektning
rivojlanishi 
Mustaqil 
holda 
tik 
turish 
va 
yurishga harakat 
qilish 
Bog‘liqlik 
reaksiyasining 
yuzaga
kelishi, begona muhit
va begonalar orasida
xavotirlik 
8 oylik
Sensomotor 
intellektning yuzaga 
kelishi
Tayanib yurishi
Jest, mimika va 
pantomimika yordamida 
noverbal
muloqoti 
7 oylik
Yordam 
bilan 
turishi
5 oylik
Sezgilarning 
rivojlanishi 
Yordam 
bilan 
o‘tirishi
3 oylik
Ko‘rish qobiliyatining 
shakllanishi
Yon 
tomoniga 
o‘girilishi
Onaning jilmayishiga 
javob qaytarishi
2 hafta
Onaning 
tovushini 
boshqa 
tovushlardan
farqlashi
Qo‘l 
va 
oyoq 
harakatlarida qat’iylik
1 hafta
Harakatlarni 
kuzatishi
Qo‘l va oyoqlarning 
betartib harakati
Takrorlash va muhokama qilish uchun savollar: 
1.
Go‘daklik davri, uning tug‘ma xususiyatlari va rivojlanishining 
o‘ziga xos xususiyatlari. 
2.
Ilk bolalik davridagi muloqotning psixik jihatlari. 
3. Ilk bolalik davridagi asosiy faoliyat turi. 
4. 3yoshdagi krizis: uning sabablari va namoyon bo‘lishi. 
5. Ilk bolalik davrida shaxs shakllanishining psixologik asoslari. 
Mavzu yuzasidan test savollari: 
1. Go‘daklik va ilk bolalik davri necha yoshlarni o‘z ichiga oladi? 
A) 0 – 1yosh; 
B) 1 – 3yosh; 
V) Barcha javoblar to‘g‘ri. 
2. Ilk bolalik davrida yetakchi faoliyat nima?
A) O‘yin faoliyati; 
B) Predmetli faoliyat; 
V) Muloqot faoliyati. 
3. Bolaning psixik rivojlanishini ta’minlovchi omillar va shart-sharoitlarni 
aniqlang. 

---

65 
A) Tabiiy ijtimoiy muhit, maktabgacha tarbiya muassasalaridagi tarbiya va 
maktabdagi ta’lim.; 
B) Irsiyat, muhit, bolaning shaxsiy faolligi,tarbiya va ta’lim.; 
V) Oliy nerv faoliyatining tipi bilan bog‘lik bo‘lgan asab sistemasiga xos kuch 
va harakatchanlik. 
4. 3 yosh krizisi (inqirozi) qanday xatti-harakatlarda ifodalanadi? 
A) O‘zini o‘zgalardan farqlay (ajrata)olish, o‘z imkoniyatlarini tushunish, 
mustaqillikka intilish; 
B) Bola o‘zining xatti-harakatlarini nima yaxshi-yu, nima yomon degan 
tasavvurga moslay boshlashi; 
V) Bola o‘zini kattalar bilan taqqoslay boshlashi, kattalar xatti-harakatlarini 
bajarishga intilishi, mustaqil harakat qila olishi, qat’iyligi va qaysarligida 
ifodalanadi.