O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

 
Tarif kvotasi 
Import boji ichki qarama-qarshilikka ega. Ya’ni ishlab chiqaruvchilar bir 
tarafdan xalqaro raqobatdan qutilish maqsadida bundan manfaatdor bo’sa, ikkinchi 
tomondan ish vaqtidan tashqari paytda iste’molchi sifatida import tarifiga 
qarshidirlar. Bu ziddiyat qisman tarif kvotasini joriy qilish orqali hal etiladi.. 
Tarif kvotasi — o’zgaruvchan bojxona boji ko’rinishi bo’lib, boj stavkasi 
miqdori import qilinadigan tovar hajmiga bog’liq bo’ladi: ma’lum chegaradagi 
importga pastroq miqdordagi boj, bu chegaradan oshib ketganda yuqoriroq boj 
o’rnatiladi.
3.3.3.-rasm. Tarif kvotasi 
Faraz qilaylik, ichki talab (D
d
), ichki taklif (S
d
) va jahon taklifi (S
w
) chiziqlar 

---

bilan ifodalangan. Savdo boshlanmasdan oldin tovar narxi 540 dollarga teng. Erkin 
savdo sharoitida tovar narxi 400 dollarga tushadi. Bu narxda mamlakat 5 birlik tovar 
ishlab chiqaradi va 40 birlik tovar iste’mol qiladi. Binobarin, 35 birlik tovar import 
qiladi. Ichki ishlab chiqaruvchilarni himoyalash maqsadida dastlabki 5 birlik tovar 
importga 10 foizlik, undan ortig’iga 20 foizlik import boji joriy qilinadi. Ilgari 
mamlakat sezilarli darajada ko’proq tovar import qilganligi bois, tovarning ichki 
narxini 480 dollargacha ko’taruvchi ikki qavatli tarif yuzaga keladi. Natijada ichki 
ishlab chiqarish 15 birlikka yetadi, iste’mol 30 taga, import 15 taga kamayadi. 
CHegaraviy effekt a ga teng bo’ladi, to’g’ridan to’g’ri iqtisodiy zarar tarifdagi 
bo’lgani kabi b+d ga teng bo’ladi. 
Daromad segmenti s bir necha segmentchalarga bo’linadi. Dastlabki 5 birlik 
tovarga 10 foizlik, ya’ni 40 dollarga teng boj joriy qilingan, 200 doll. 
(s
1
=5x$40=$200) miqdoridagi foyda byudjetga tushadi. Keyingi 10 birlik tovarga 
80 dollarlik boj o’rnatilgan, demak 800 dollar (s
2
+s
3
= 10x $80= $800) ham 
byudjetga tushadi. s
4 
(s
4
= 5x $80- 5x $40= $200) segment esa mahalliy 
kompaniyalarning ko’zda tutilmagan foydasidir. Ya’ni bu kompaniyalar tovarni 440 
dollardan sotib olib 480 dollardan sotish imkoniyatiga ega bo’ladi. Agar 
eksportyorlar tovar narxini 480 dollarga oshirishsa, ko’zda tutilmagan daromadga 
xorijliklar ega bo’ladi.