O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

Tarifning katta mamlakat iqtisodiyotiga ta’siri 
Katta mamlakat uchun import tarifi faqatgina ichki ishlab chiqarishni 
himoyalash emas, balki tashqi dunyo bilan savdo shartini yaxshilab olish vositasi 
hamdir. Darhaqiqat, katta mamlakat importni qisqartirsa, bu mamlakat ana shu 
tovarning asosiy xaridori bo’lganligi sababli eksportyor mamlakat ushbu tovar 
narxini pasaytirishga majbur bo’ladi. Eksport tovarlari narxi o’zgarmagan holda 
import tovarlar narxining pasayishi importyor mamlakat uchun savdo shartining 
yaxshilanishiga olib keladi. lekin katta iqtisodiyotli mamlakat ham import bojini 
joriy qilishdan sof foyda ko’rmasligi mumkin. 
Katta mamlakat hukumati ichki ishlab chiqaruvchilarni xorijiy raqobatdan 
himoya qilish maqsadida importga boj joriy qildi. Boj o’rnatilishi natijasida 
tovarning jahon narxi tushadi. Lekin ushbu tovarning ichki narxi boj miqdoriga 
ko’tariladi ( t) P
w
dan P
w+t
ga. Jami taklif chizig’i yuqoriga yangi S
d+w+t
darajaga 
suriladi. Taklifning yangi darajasida ichki talab va jami taklif G nuqtada 
muvozanatga keladi. natijada ichki ishlab chiqarish Q
1
Q
2
ga ortadi, ichki talab
Q
5
Q
4
ga kamayadi. Import Q
1
Q
5
dan Q
2
Q
4 
ga qisqaradi. 
Import tarifi joriy qilinishi natijasida iste’molchilarning zarari a+b+c+d ga teng 
bo’ldi. Kichiq mamlakatda bo’lgani kabi import bojining ta’sirini ikkiga 
ajratishimiz mumkin: qayta taqsimlanish effekti va yo’qotish effekti.. 

---

Katta mamlakat misolida daromad effekti ikkiga ajraladi: ichki daromad effekti 
va savdo sharti effekti. 
3.3.2.-rasm. Tarifning katta mamlakat iqtisodiyotiga ta’siri 
Ichki daromad effekti — bu daromadning ichki iste’molchilardan. 
Savdo sharti effekti — bu daromadning xorijiy ishlab chiqaruvchilardan davlat 
byudjeti foydasiga qayta taqsimlanishi.