O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

 
Litsenziyalash 
Kvotalash jarayoni (boshqacha qilib aytganda, kontingentlash), odatda, 
litsenziyalash, ya’ni maxsus ro’yxatga kiritilgan resurslar va mahsulotlar bilan 
tashqi savdo operatsiyalarini amalga oshirishga vakolatga ega bo’lgan davlat 
tashkilotlari (vazirliklar va mahkamalar) tomonidan ruxsat berish bilan birgalikda 
kuzatiladi.
Ko’pchilik davlatlarda tashqi iqtisodiy faoliyatni litsenziyalashni joriy qilish 
xalqaro huquqiy aktlarga asoslanadi, ularning ichida eng asosiysi 1947 yilda 
imzolangan Savdo va tariflar bo’yicha Bosh bitim (GATT) hisoblanadi. Keyinchalik 
GATT doirasida ba’zi bir boshqa shartnomalar imzolangan.
Tashqi savdoni litsenziyalash turli ko’rinishlarni olishi mumkin: bosh 
litsenziya, bir martalik litsenziya va avtomatik litsenziya. Bosh litsenziyalar uning 
egasining ma’lum tovar guruhi bilan ma’lum vaqt oralig’ida (odatda bir yildan uch 
yilgacha) eksport-import operatsiyalarini amalga oshirish huquqini bildiradi. Bir 
martalik litsenziya kompaniyalarga xorijiy hamkor bilan aniq bir bitimni amalga 
oshirish uchun beriladi. Avtomatik litsenziya davlat tomonidan xaridni, ya’ni xarid 
hajmini ham, tovar oqimlarining jug’rofiy yo’nalishini ham doimiy ravishda nazorat 
qilishni nazarda tutadi.
Litsenziyalarni joylashtirishning asosiy usullariga quyidagilarni kiritish 
mumkin:

Ochiq konkurs — bunda maksimal narx taklif qilgan firma litsenziyaga ega 
bo’ladi; 

yaqqol afzallik tizimi - bunda davlat ana shu sohadagi eng obro’li 
kompaniyalarga litsenziya beradi; 

harajatlar usuli - bu raqobatchilariga nisbatan kattaroq ishlab chiqarish 
quvvatlariga va boshqa resurslarga ega korxonalarga litsenziya berishni 
anglatadi.
O’z-o’zidan tushunarliki, keltirilgan usullar ichida eng afzali korruptsiya va 
oshna-og’aynigarchilikdan xoli bo’lgan ochiq konkurs usulidir.
Evropa Ittifoqiga a’zo-mamlakatlar orasida eksport-import operatsiyalarini 
litsenziyalash tovar aylanmasi umumiy hajmining 5-6 foizi darajasiga yetadi 
(kvotalash va litsenziyalash bo’yicha o’ziga xos «lider» Frantsiya hisoblanadi).
Litsenziyalashni talab etadigan tovarlar ro’yxatiga birinchi navbatda eksportga 
mo’ljallangan kvotalanadigan mahsulotlar, shuningdek, ba’zi bir maxsus guruhdagi 
tovarlar: strategik ahamiyatga ega tovar va resurslar, dori-darmonlar, bolalar 
assortimenti va boshqalar kiradi.