Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi Mirzo Ulugʻbek nomidagi Oʻzbekiston Milliy Universiteti Tarix fakulteti Tarix

Shayx Zayniddin dahasi 
xalq orasida koʻproq 
Koʻkcha
deb atalgan. 
“Shayx Zayniddin” joy nomi ikki soʻzdan tashkil topgan murakkab toponim 
boʻlib, antropotoponimlar guruhiga kiradi va XII asrda yashab oʻtgan mashhur 
shayx Zayniddin ismidan olingan. 
Dahaning ikkinchi nomi – “
Koʻkcha
” haqida aniq maʼlumot mavjud emas. 
Muhammad Solihning yozishicha, Koʻkcha darvozasining nomi qabila nomidan 
olingan, yaʼni koʻkcha qabilasidan. Tarixchi olim A.R.Muhammadjonovning 
fikriga koʻra, “koʻkcha” soʻzi aslida “kohicha” soʻzining oʻzgartirilgan shakli, 
“kohicha”, “kohak” soʻzi “qalʼacha” degan maʼnoni anglatadi va bu yerda oʻrta 
asrlarda harbiy qalʼa boʻlganidan dalolat beradi. 
Darvozalar. 
Eski shaharning har bir dahasida, yuqorida qayd etilganidek, 
shahar darvozalari boʻlgan. Ular shahar atrofini oʻrab turgan devorga oʻrnatilgan. 

---

Mazkur devorning uzunligi 1899-yili, 
N.G.Malliskiyning
yozishicha, 
6833 
sajenga
teng boʻlgan. XIX asrning oxirlarida Toshkent Rossiya tomonidan bosib 
olingach, shahar hududi kengayib, devor va darvozalarga ehtiyoj qolmaganligi 
sababli, ular oʻz holicha tashlab qoʻyildi va asta-sekin buzila bordi. XX asr 
boshlaridagi Toshkent devori va darvozalari haqida 
A.I.Dobrosmislov
shunday 
yozadi: “Eski Toshkentning devor va darvozalarining koʻp qismi nurab boʻlgan, 
qolganlari ham buzilib tamom boʻlmoqda”. 
Toshkent darvozalari soni turli davr mualliflari tomonidan har xil 
koʻrsatilgan. Muhamad Solih (XV asr uchun) – 12; Miller (XVIII asr uchun) – 8; 
Muhammad Solih (XIX asr uchun) – 12; Pospelov (XIX asr) – 6; Filipp Nazarov 
(XIX asr) – 12; N.A.Mayev (XIX asr oxiri) – 11, A.K.Geyns (XIX asr) – 12 deb 
qayd etgan edi. 
XIX asrda mavjud darvozalar roʻyxati Muhammad Solih tomonidan 
keltirilmagan boʻlsa-da, lekin asarning mazkur asr davomida kechgan tarixiy 
voqealar va shaharning tarixiy-geografik tavsifi bayon etilgan qismida quyidagi 
darvozalarning nomlari qayd etilgan: 1. Beshogʻoch (Qangʻli) darvozasi, 2. 
Xiyobon darvozasi, 3. Samarqand darvoza, 4. Koʻkcha darvozasi, 5. Chigʻatoy 
darvozasi, 6. Sagʻbon darvozasi, 7. Qorasaroy darvozasi, 8. Teshik-qofqa 
(Darvishak-qofqa) darvozasi, 9. Taxtapul darvozasi, 10. Oʻzbek (Labzak) 
darvozasi, 11. Oqqoʻrgʻon darvozasi, 12. Qoʻqon darvozasi, 13. Qoʻymas 
(Qirilmos), 14. Eski Sherdor. 
XIX asr oʻrtalariga oid Eski Toshkent planida ham shaharning 14 darvozasi 
koʻrsatilgan: Qoʻymas, Qoʻqon, Qashqar, Labzak darvozalari –