Toshkentning shahar sifatida shakllanishi va rivojlanishida suv taʼminoti
eng zaruriy shartlardan biri boʻlgan. Shahar qadimdan Chirchiq daryosidan qazib
keltirilgan Boʻzsuv kanali va uning tarmoqlari vositasida suv bilan taʼminlangan.
Maʼlumki, Toshkent shahrining yer yuzasi shimoli-sharqdan janubi-gʻarbga
tomon pasayib boradi va unda tabiiy suv tarmoqlari faoliyati natijasida oʻr-qirlar
hosil boʻlgan. Toshkentdagi suv shohobchalarining nomlari (gidronimlar) esa
koʻproq shaharning tarixi bilan uzviy bogʻliq.
Boʻzsuv va uning tarmoqlari – Qorasuv, Anhor, Salor, Kalkovuz,
Yalangʻoch, Gʻadir (Gʻadragan), Ivish, Qoʻngʻirot, Darvozakent, Yuz kabi ariqlar
yirik ariqlar hisoblangan. A.I.Dobrosmislov
yuqorida qayd etilgan ariqlar, oʻz
navbatida, 83 ta kichikroq sugʻorish tarmoqlariga boʻlinganini yozgan, biroq
ularning nomlarini bermagan. XIX asr oxiri –
XX asr boshlarida Toshkent
hududida 600 ga yaqin quduq, 500
ga yaqin hovuz, shuningdek buloqlar ham
boʻlgan. Bugungi kunga qadar ulardan ayrimlarinigina
nomlari saqlangan
(Sassiqhovuz, Kattahovuz).
Mazmun jihatidan Toshkent ariqlarining nomlari turlichadir:
1) ariq oqib oʻtgan hududning tabiati bilan bogʻliq – Jar, Tolariq;
2) shaxs nomidan – Shayxontahur, Pavlov, Yusuf Alixoʻja;
3) ariq oqib oʻtgan joyning nomidan – Beshogʻoch, Chorsu, Registon,
Darxon;
4) Gidronimlarining aksariyati mahalla va mavzelar nomi bilan atalgan –
Oqqoʻrgʻon, Oqtepa, Chuvalachi, Rakat;
5) ayrim ariqlar shahar darvozalari nomini anglatadi – Labzak,
Taxtapul,
Teshikqopqa, Qorasaroy
13
.
Boʻzsuv arigʻi – Chirchiq daryosining oʻng tarmogʻi. Oʻz suvini ikki joydan
– Boʻzsuv-Zax bosh tarmoqdan hamda Chirchiq shahri Boʻzsuvboshi mahallasi
13
Бўриева Х. Тошкент шаҳри ариқларининг номланиши хусусида (XIX аср охири – XX аср бошлари) // ЎзМУ
хабарлари. – Т., 2003. – № 4. – Б. 33–39.
yaqinidan oladi. Toshkent
shahridan oqib chiqqach, Chinoz shahridan oʻtib,
Sirdaryoga quyiladi. Umumiy uzunligi 159 km. XIX asr oxiri – XX asr boshlarida
Boʻzsuv Toshkentning shimoliy qismidan oqib kirib,
shaharning markaziy
qismida Anhor va shahardan chiqqandan soʻng Boʻrijar nomi bilan davom etgan.
Hozirgi kunda Toshkent hududida Boʻzsuvdan 25 ta tarmoq chiqarilgan.
14
XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Boʻzsuv arigʻi Sebzor dahasining
Otchopar, Yangi shahar-darvoza, Yerteshgan, Yangi shahar-Shahidontepa mavze-
mahallalari va Sirli masjid mahallasi hududlaridan oqib oʻtib, suv taʼminotida
katta ahamiyatga ega boʻlgan. Bu suvdan mavzelardagi dala va bogʻlarni
sugʻorishda,
shuningdek, aholini ichimlik suvi bilan taʼminlashda keng
foydalanilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: