O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi o„zbekiston milliy universiteti

 
 
3.7. Atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan
oqilona foydalanishning geoekologik asoslari. 
 
Tabiatdan foydalanish murakkab jarayon. Ayniqsa, hozirgi ilmiy-
texnik 
taraqqiyot 
bosqichida 
resurslardan 
xo‗jalikda 
ko‗plab 
foydalanilayotgan bir paytda tabiiy muhit inson omili ta‘sirida kuchli 
o‗zgarishlarga duchor bo‗lmoqda. Buning oqibatida geoekologik vaziyat 
keskinlashmoqda, aholining sog‗ligiga putur yetkazilmoqda, tabiiy 
resursarning degradatsiyasi tezlashmoqda, tabiiy muhit ifloslanmoqda va 
h.k. Bu holatda tabiatdan foydalanishni oqilona tashkil etish va uni ilmiy 
asoslash naqadar katta ahamiyat kasb etadi. 
Tabiatdan foydalanishda tabiat qonunlari va qonuniyatlarini 
e‟tiborga olish.
Geotizimlarning ob‘ektiv qonunlari mavjud bo‗lib, 
qaysidir ma‘noda jamiyat qonunlarini eslatadi. Ular agarda ozchilik 
odamlar tomonidan ayrim hollarda va kichik hududlarda buzilsa 
jamiyatning rivojlanishiga salbiy ta‘sir etmaydi, lekin ommaviy ravishda 
va 
kengroq 
hududlarda 
buzilsa 
ekologik 
va 
ijtimoiy-iqtisodiy 
muammolarni keltirib chiqarib, barqaror rivojlanishga salbiy ta‘sir etadi. 
Inson – tabiatning bir qismidir. Insonning tabiat bilan aloqasi 
ularning o‗zaro ta‘sirida seziladi. Insonning tabiat bilan o‗zaro ta‘sirining 
o‗ziga xosligi uni turmushining madaniy darajasini yaxshi ifodalaydi. 
Ma‘lumki, ekologik ong yoki savodxonlik ekologik madaniyatni 
belgilaydi. Ma‘rifatparvarlardan biri shunday degan ekan: agar madaniyat 

---

119 
stixiyali rivojlansa, u holda undan so‗ng faqat cho‗l qoladi. Bu gapning 
ma‘nosi ancha chuqur bo‗lib, o‗tmish haqida darak beribgina qolmay, balki 
kelajakka nisbatan ogoh bo‗lishlik to‗g‗risida ham xabar beradi. Shuni 
e‘tiborga olib, inson faoliyati tabiat qonunlariga qanchalik rioya qilinsa, 
yoki mos kelsa bu jamiyat uchun ham foydalidir. Aksincha, uning faoliyati 
tabiat qonunlariga mos kelmasa, u holda jamiyat uchun ham yomon. 
Chunki bu holda resurslarning holati va sifatiga ta‘sir etuvchi noqulay 
tabiiy jarayonlar tarkib topishi tezlashadi.