О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi о‘zbekiston milliy universiteti

Oddiy Aksiyalar: Bu shunday aksiyaki unga tegadigan dividend miqdori aksiyadorlik jamiyatining olgan foydasiga qarab har - xil bo’ladi. Uning miqdori qatiy kafolatlanmaydi, shunday bo’lsada oddiy aksiya egasiga aksiyadorlik jamiyati yig’ilishida ovoz berib, unda qarorlar qabul qilishda, uning ishini hal etishda ishtirok etish huquqini beradi. Bunday aksiyalarning egalari boshqa qimmatli qog’ozlar egalariga nisbatan ko’proq masuliyatni o’z zimmasiga olganliklari tufayli ana shunday aksiyalar bo’yicha olinadigan dividendini olmay qolish riski (xavf- xatari) mavjud bo’ladi.
Imtiyozli Aksiya: Shunday aksiyaki, unga tegadigan dividend miqdori aksiyadorlik jamiyatining olgan foydasiga qarab emas, aksincha zayomga to’laganligi kabi, oldindan uning nominal narxiga nisbatan yoki suzib yuruvchi (o’zgaruvchan) foizlarda beriladi. Agar joriy yilda daromad tegmay qolsa, u holda albatta kelajakda olinishi kafolatlanadi.
Ammo imtiyozli aksiya egalari aksiyonerlik jamiyati yig’ilishida ovoz berish huquqiga ega bo’lmaydilar, yani O’zbekistonda imtiyozli aksiyalar qonunga ko’ra aksiyadorlik jamiyati ustav fondining 20% dan ortmagan miqdorda chiqarilishi mumkin. Jamiyat dividend to’lashda birinchi navbatda imtiyozli aksiya egalari bilan hisob- kitob qiladi va undan so’ng qolgan mablag’ albatta oddiy aksiya egalariga taqimlanadi.

Aksiyalar bozori Aksiyalar bozori o‘ziga xos bo‘lib, o‘zining rivojlanish ko‘rsatkichlariga ega sanaladi va bu ko‘rsatkichlar ba’zida moliya bozori indikatorlari deb ham ataladi.

Mutlaq	Kapitallashuv Bitimlar hajmi o’zgaruvchanlik indekslar qatnashchilar soni vositalar miqdori
Nisbiy	daromadlilik risk kapitallashuv/YAIM

Aksiyalar bozorining rivojlanish ko‘rsatkichlarini batafsilroq ko‘rib chiqamiz. Bozor kapitallashuvi – yoki aksiyalarning bozor qiymati. Bitta kompaniya uchun ham, kompaniyalar guruhi (masalan, ushbu borada yoki ushbu mamlakatda savdo qiladigan barcha kompaniyalar) uchun ham hisoblab chiqiladi. Kapitallashuv ko‘rsatkichiga imtiyozli aksiyalar qiymatini kiritish masalasi ham bahs-munozarali hisoblanadi, biroq ushbu holatda imtiyozli aksiyalar taqdim eta olmaydigan kompaniya ustidan nazorat bozor qiymati hisobga olinadi. Shu sababli kompaniya kapitallashuvini hisob-kitob qilish uchun formula quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: