O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

10.4 – rasm. Dastaki chervyakli tal. 
1-yuk zanjiri, 2-to’tatgich, 3-yulduzcha, 4-chervyak g’ildiragi,
5-ilmoq, 6-zanjirli g’ildirak, 7-chervyak, 8-zanjir. 
Talning yuk ko’tarish qobiliyati quyidagi ifodadan aniqlanadi: 
Y = 2R u K


. (10
3
gr), (10.4)
bu yerda: 
Q 
– yuk miqdori, t; 
R 
– zanjirga qo’yilayotgan kuchlanish; u
 
– 
uzatishlar soni; r – yulduzcha radiusi; 
R
– zanjirli g’ildirak radiusi; 
g
– 
erkin tutish tezlanishi; 

– uzatmaning foydali ish koeffisienti. 
Elektr yuritmali tallar elektrotallar deyiladi. Bunday tallar osma 
elektrik chig’irga ega bo’lib, u ko’tarish mexanizmi 2 va alohida 
yuritmaga ega bo’lgan harakatlanish mexanizmi 1 dan iborat. Elektrotal 
monorels bo’ylab to’g’ri chiziqli yoki yopiq kontur bo’yicha harakat 
qiladi. 
Elektrotalni 
boshqarish 
egiluvchan 
kabelga 
o’rnatilgan 
tugmachali boshqaruv pulti orqali amalga oshadi. 

---

127 
1 
2 
10.5-rasm. Elektrotalning kinematik sxemasi. 
1-yurish aravachasi, 2-yuk ko’tarish mexanizmi, 3-val, 4-elektromagnitli 
to’xtatgich, 5-prujina, 6-elektromagnit, 7-reduktor, 8-ilmoqli osma, 
 9-korpus, 10-baraban, 11-elektrodvigatel. 
Elektrotalni ko’tarish mexanizmi (10.5-rasm) korpus 9 dan va 
uning ichidagi baraban 10 ga o’rnatilgan asinxron kran elektrodvigateli 
11, reduktor 7, diskli elektromagnit 4, yukni ko’tarilish balandligini 
chegaralovchi ilmoqli osma 8 dan iborat. 
Korpus 
yurish 
telejkasiga 
osilgan. 
Yukni 
tushirish 
elektrodvigatelini reversivlash orqali amalga oshiriladi. Diskli 
elektromagnit to’xtatgich avtomatik ravishda ishlaydi. Elektrodvigatel 
yurgizilganda zanjirga elektromagnit disk 6 lar ajratadi va val 3 erkin 
aylanadi. Elektrodvigatel uzilganda elektromagnit g’altaklari va 
to’xtatgich disklari prujina 5 bilan qisiladi.