O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

10.14-rasm. Chorpoyali kran. 
a) kran sxemasi; b) telejkani siljish mexanizmida po’lat arqon o’ralish 
sxemasi; v) xuddi shuning o’zi yuk ko’tarish mexanizmi uchun. 
1-elektroreversiv chig’ir, 2-ko’prik, 3-yuk aravachasi, 4-polispast,
5-traversa, 6-boshqarish kabinasi, 7-tayanch, 8-aravacha, 9-yordamchi 
mexanizm, 10, 11, 12, 13, 14-chig’irlar. 
Montaj qiluvchi og’ir kranlarda yuklarni tushirishda kichik 
tezlikka erishish uchun to’rt dona chig’ir 10, 11, 12, 13 dan 
foydalaniladi. CHig’ir 10, 11 lar yukni bir tomonga, 12, 13 lar esa 
qarama-qarshi tomonga harakatlantiriladi. Kranni boshqarish kabina 6 
dan amalga oshiriladi.
Ko’prik kranlar.
Yirik inshootlarning fundamentini qurishda, 
sanoat binolari qurilmalari va konstruktsiyalarini montaj qilishda hamda 
ishlab chiqarish jarayonida sanoat binolarida ishlatiladi. U ikki asosiy 
qismdan iborat. (11.15-rasm) ko’prik 2 va yuk aravachasi 3.

---

141 
10.15-rasm. Ko’prik kran.
1-operator kabinasi, 2-ko’prik, 3-yuk aravachasi, 4-yukni ko’tarish 
mexanizmi, 5-aravachani siljitish mexanizmi, 6-ko’prikni siljitish 
mexanizmi. 
Kran ko’prigi metall konstruktsiyadan iborat bo’lib, rels bo’ylab 
harakatlanuvchi 
aravachalarga 
o’rnatilgan. 
Aravacha 
kranni 
harakatlantiruvchi mexanizm 6 dan harakat oladi. Konstruktsiyasiga 
ko’ra kranlar bir va ikki balkali bo’ladi. Bir balkali kranlar 10 
tonnagacha yuk ko’tarib, tayanchlar orasidagi masofa (5...18 m) uncha 
katta bo’lmaydi. Katta yuk ko’taruvchi kranlarda ko’prik ko’ndalang 
kesimi to’rt burchak yoki tavrdan iborat bo’lgan bo’ylama ikkita 
balkalardan tayyorlanadi. Bu bo’ylama balkalarda yuk aravachasi 
harakatlanadi. Aravacha harakatlanish 5 va yuk ko’tarish 4 
mexanizmlaridan iborat. Yuk ko’tarish qobiliyati 20 tonnadan ortiq 
bo’lgan kranlarda asosiy va yordamchi yuk ko’tarish mexanizmlari 
qo’llaniladi. Yordamchi yuk ko’tarish mexanizmining yuk ko’tarish 
qobiliyati asosiy yuk ko’tarish mexanizmining yuk ko’tarish 
qobiliyatidan 3-5 marta kichik. Ko’prik kranning uchala mexanizmi 
alohida yuritma orqali harakatlanadi. Ular dvigatel, mufta, to’xtatgich, 
reduktor va ijrochi qism (yurish g’ildiragi yoki chig’ir barabani) sxemasi 
bo’yicha tayyorlanadi. Kranni boshqarish ko’prikka osilgan kabina 1 
orqali amalga oshiriladi.

---

142