O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi Buxoro davlat universiteti Pedagogika va jismoniy madaniyat fakulteti Til nazariyasi va metodikasi kafedrasi Sobit Avezov, Tavakkal Choriyev

 So’zlashuv (dialogik) nutqni shakllatirish
.
Bolalarni tinglashga 
o’rgatish va nutqni tushunib munosabat qilish, fikrni tasdiqlash, 
savollarga javob berishga so’rashga o’rgatishdan iborat. Bog’lanishli 
nutq darajasi bolaning til bilan qay darajadagi muomala qilishga, 
so’zdan o’rinli va unumli foydalanishga o’rganadi. Tarbiyachi esa 
ularning so’zlashuv munosabatlarini mavzu asosida kengaytirib borishi 
lozim. 
Hikoya qilish ta'limi (monologik nutq)
.
Bolalarni monologik 
nutqa tayyorlash bog’cha ta'lim-tarbiya ishining yuqori ko’rinishidir. 
Bunda tarbiyalanuvchi o’z fikrlarini bog’lanishli nutq asosida yakka, 
individual tarzda bayon etilishga o’rgatish demakdir. Monologik nutqqa 
erishgach, bola o’zi mustaqil gap tuza olish, hikoya qila olishi, biror 
maqsadda gapira olishi lozim. Bu esa bolaning ijodkorligidir. Shu 
davrda tarbiyachi bolaning nutqi ravonligiga erishishiga, hikoya qila 
olishishga ishonch paydo qilish, ularda ijodkorlik, qat'iylik, jamoada 
bilimga qiziqish uyg’ota olishi lozim. 
 Badiiy adabiyot bilan tanishtirish
. Maktabgacha tarbiya 
muassasalarida bolalar eng muhim badiiy adabiyot namunalari bilan 
tanishadilar. 
Tarbiyachi 
ularda 
tushuncha 
va 
tasavvurlarni 
shakllantiradi. Bir qancha badiiy asar qahramonlari bilan tanishtiradi. 
Ular vatan, mehnat, kishilar haqida she'r yodlaydilar. Bir qancha 
illyustratsiyalar orqali o’qishga havas uyg’otiladi. Sahna asarlari, 
dramatik o’yinlar, kinofilmlar ko’rishga muvaffaq bo’ladilar.
Bolalarni savodxonlilikka tayyorlash
.
Bolalar bog’chasida 
amalga oshiriladigan butun pedagogik ishlar ularning maktabda 
savodxonlikka 
tayyorlashdan 
iboratdir. 
Bu 
esa 
bolalarda
buyum-narsalarni tahlil qilishga o’rgatish orqali nutqidagi xatolarni 
tuzatishga erishtirishdan iboratdir. Umuman, bolani maktabga 
tayyorlashda quyidagi sifatlarga e'tibor berish lozim: o’qituvchini 
tinglashga o’rgatish, o’z nutqida to’g’ri, aniq, grammatik bog’langan 
mantiqli gap tuzishga o’rgatish, hikoya qilishni egallashga da'vat etish 6 
yoshli bola tovush madaniyatiga asoslangan 2 - 4 ta so’zdan iborat 
gaplar tuzishga o’rganishi lozim. 
Nutq o’stirish vazifasini biz 7 qismga ajratdik. Bo’limlarning 
barchasi bir-biri bilan uzviy bog’liqdir. Yuqoridagi vazifalarning 

---

16 
barchasi tarbiyachi tomonidan rejali amalga oshirilsa, bog’chada bolada 
dunyoqarash shakllanib, u kelgusida maktabda bilim olish darajasiga 
yetishadi.