O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi Buxoro davlat universiteti Pedagogika va jismoniy madaniyat fakulteti Til nazariyasi va metodikasi kafedrasi Sobit Avezov, Tavakkal Choriyev

Til va nutq o’stirish usuliyoti fani tarixi va taraqqiyoti. O
’zbek 
xalqi azal-azaldan bolajon xalq. Bu xalqimizning o’z farzandlariga 
mehri daryo ekanligi: Butun orzu- umidi baxt-saodatini unda ko’radi, 
tasavvur qiladi degan ma'nodadir. Shuning uchun har bir ota-ona o’z 
farzandining tili chiqishi-yu, qadam bosishini yangi kun sifatida qabul 
qiladi. Uning ilk so'zlari 
dada, nanna, buva
so'zlarini orziqib kutadi. 
Bolalar tarbiyasi xalqimizning azal-azaldan oilaviy faoliyati 
natijasi sifatida qaralib kelingan. Shuning uchun ham bu sohada juda 
katta pedagogik tajribaga egamiz. Go’daklik chog’idanoq alla aytish, 

---

12 
she'r yodlatish, kitobga havas uyg’otish an'analari qadimiydir. Savod 
chiqarish davri esa har bir ota-ona uchun orzu-quvonch sifatida qabul 
qilingan va unutilmas kunga aylangan. Shu nuqtai nazardan bunday 
pedagogik tajribalarni ulug’ allomalarimiz Alisher Navoiy, Mirzo
Bobur, Muqimiy, Furqat va boshqa shaxslar hayoti taqdirida ham 
kuzatish mumkin. 
Til va nutq o’stirish metodikasi fani bizning hayotimizga 50-60-
yillardan boshlab kirib kelgan. U oliy ta'lim bo’g’inida fan sifatida 
o’rganila boshlandi. Bu davrdan oldin esa rus pedagogikasida V.G. 
Belinskiy, N.G.Chernishevskiy, N.A.Dobrolyubov va boshqalar o’z 
qarashlarini ifoda etdilar. Ayniqsa rus pedagoglari K.D.Ushinskiy 
o’zining yuksak pedagogik salohiyati bilan bolalar dunyoqarashi, 
ularning ongini rivojlantirishini turli xil metodik yo’llarini yaratdi. 
Bu fan mustaqilik davrida yanada kamol topdi. Oliy ta'lim 
muassasalarida qat'iy fan sifatida o’rganilib, bolalarning ilk yoshlik 
davridan to maktabgacha ta'lim davridagi nutq o’stirish jarayoni
ilmiy-nazariy va metodik jihatidan tadqiq etildi. 
Bu sohada o’zbek usulshunos olimalarning xizmatlari ham juda 
ulkan ahamiyat kasb etmoqda. Ayniqsa, Q.Abdullayeva, T.Ashrapova, 
Q.Shodiyeva va M.G’aybullayeva kabi mutaxassislarning xizmatlari 
beqiyosdir. Yosh avlodni komil inson sifatida tarbiyalash, ularni har 
tomonlama kamol toptirishda ushbu fanning taraqqiyoti va rivojlanishi
ijtimoiy hayot yuksalishida muhim o’rin egallaydi.
Fan maktabgacha tarbiya muassasalarida hozirgi zamon ta'lim 
texnologiyasi va modellarini o’rganish bilan bir qatorda yangilanish 
asosida hamisha taraqqiyot bosqichida bo’ladi va rivojlanadi.