O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi Buxoro davlat universiteti Pedagogika va jismoniy madaniyat fakulteti Til nazariyasi va metodikasi kafedrasi Sobit Avezov, Tavakkal Choriyev

 
5 yoshdagi bolalar nutqi va tafakkurining rivojlanish 
darajasiga qo’yiladigan minimal talablar: 
- tovush va so’zlarni aniq hamda to’g'ri talaffuz qilish; 
- jumlani to’g'ri tuzish, gapning har xil turlaridan o’rinili 
foydalanish; 
- 2000 tadan ortiq so’zni bilish va ma'nosini tushunish; 
- ijodiy og'zaki hikoya tuza olish; 
- turli mavzudagi 4-5 ta she'rni yoddan ayta olish; 
- rasmga qarab hikoya qila olish; 
- tanish hikoya va ertaklarni mustaqil holda qayta so’zlab berish; 
- o’yinchoq, turli buyumlar va voqeiy rasmlar bo’yicha hikoya 
tuzish; 
- turli mavzudagi suhbatlarda ishtirok etish; 
- 2-3 ta so’zdan iborat gap tuza olish; 
- yil fasllarini nomma-nom, ketma-ket aytib berish …. 
6-7 yoshdagi bolalar nutqi va tafakkurining rivojlanish 
darajasiga qo'yiladigan minimal talablar: 
- tovush, so’zlarni aniq va to’g'ri talaffuz qilish; 
- 3000 tadan ortiq so’zni tushunish va bilish; 
- rasmga qarab gap tuzish; 
- ertak va hikoyani tinglash, mazmunini tushunish; 
- eshitgan kichik ertak va hikoyani qayta so’zlab berish; 
- ifodali nutqqa ega bo’lish; 
- tevarak-atrof, tabiat manzarasi haqida qisqacha so’zlab berish; 
- ota-ona, tarbiyachi tavsiyasi bilan hayotiy mavzular bo’yicha 
qisqacha og'zaki hikoya to’qish; 
- kattalar va o’rtoqlari bilan so’zlashish odobiga ega bo’lish; 
- o’z fikrini mustaqil, erkin bayon eta oliish va xulosa chiqara 
bilish; 
- mantiqiy tafakkur qilish malakalariga ega bo’lish … 

---

25 
Mashg’ulotning tarbiyavi xarakterga ega bo’lishi
.
 
Nutqni 
rivojlantirish bo’yicha mashg’lotlarni tashkil etishda ta'limning 
tarbiyaviy tomoni ham hisobga olinadi. 
Bolalar tomonidan ona tilini egallash, uning boyligini, 
jozibadorligini bilib olish vatanparvarlik tarbiyasini amalga oshirishda 
yordam beradi. Ijtimoiy-tarixiy hayot voqealari, Navoiy, Beruniy, Ibn 
Sino, Ulug’bek, Bobur, Amur Temur, Jaloliddin Manguberdi, Sobir 
Raximov va boshqalar haqidagi hikoyalar axloqiiy tuyg’lar bilan bog’liq 
bo’lib, 
ular 
bolalarni 
ona-Vatanga 
muhabbat, 
baynalmilallik,
mehnatsevarlik ruhida tarbiyalashda katta ahamiyatga ega. 
Pedagog bolalarni mashg’ulotda olgan bilim va malakalaridan 
mustaqil va ijodiy tarzda foydalanishga o’rgatadi. Mashg’ulotda 
bolalarning 
bilim 
olishga 
bo’lgan 
xohish 
va 
istaklarini
qo’llab-quvvatlashi muhimdir. Chunki bu istak va xohish ularning 
mashg’ulotga bo’lgan qiziqishlarini oshiradi, bilimlarining puxta 
bo’lishiga yordam beradi. Mashg’ulotning mazmuni va uni to’g’ri 
tashkil etish bolalarda maktadga intilish, intizomlilik, samimiylik kabi 
axloqiy-irodaviy xususiyalarini tarbiyalashga yordam beradi. Nutqni 
rivojlantirish mashg’ulotlari bolalarga estetik tarbiya berishda muhim 
ahamiyatga ega. Pedagog-estetik tarbiyani bolalarni tashqi olam bilan 
tanishtirish orqali amalga oshirib qolmay, balki tilning obrazli 
ko’rnlishi, musiqaviyligi, badiiyligidan ham foydalanadi.