O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

 
TSiklik mashqlarni bajarishda turg’unlik holati 
Uzoq davom etadigan nisbatan doimiy quvvatli tsiklik ish bajarilganda (o’rta, 
katta  va  qisman,  submaksimal  quvvatli)  sportchi  organizmida  turg’unlik  holati 
yuzaga keladi va u ishga kirishishni tugashi va charchashni boshlanishigacha davom 
etadi. 
Organizm kislorod bilan ta’minlanishiga ko’ra turg’unlik holatining ikki turi 
farqlanadi: 
-  yolg’on  turg’unlik  holati  katta  va  submaksimal    quvvatli  ish  davomida 
yuzaga  keladi.  Sportchi  organizmida  kislorod  iste’mol  maksimumga  ko’tariladi, 
biroq bu ko’rsatkich kislorodga bo’lgan talabni to’la qondirmaydi, natijada kislorod 
qarzi yuzaga keladi; 
- xaqiqiy turg’unlik holati kichik va o’rta quvvatli ish vaqtida yuzaga keladi. 
Organizmni  kislorod  iste’moli  uni  talab  darajasiga  mos  keladi  va  kislorod  qarzi 
deyarli hosil bo’lmaydi. 
Qisqa  muddat  davom  etadigan  maksimal  quvvatli  tsiklik  mashqlardan 
tashqari barcha quvvatli ishlarda ishga kirishish tugagandan keyin albatta turg’unlik 
holati yuzaga keladi. Bunda ishning quvvati biroz o’zgarishiga qaramasdan deyarli 
bir xil saqlanadi.  Bu holat quyidagi xususiyatlari bilan tavsiflanadi: 
1.  Organizmning  barcha  tizimlarini  yuqori  ishchi  darajasiga  ko’tariladi 
(asosan  kardiorespirator  tizim  va    qon  tizimlari  kislorod  iste’molini  maksimal 
darjasini ta’minlaydi). 
2. Sport natijasiga ta’sir etuvchi ko’pchilik ko’rsatkichlar qadamlar soni va 
uzunligi,  tananing  umumiy  og’irlik  markazining  to’lqinlanish  amplitudasi,  nafas 
harakatlari  soni  va  chuqurligi,  yurak  urishlar  soni,  kislorod  iste’moli  darajasi  va 
boshqalar stabil ko’rsatkichga ega bo’ladi; ayrim ko’rsatkichlarning bir xilda ortishi 
(tana harorati) yoki pastlashi (qonning kislorod bilan to’yinishi) kuzatiladi.  
3. Orgnaizmning turli tizimlari faoliyati o’zaro  moslashadi. Masalan, nafas 
harakatlari va harakatar 1:1, 1: 3 holatda bo’lishi mumkin. 
CHiniqqan  sportchilarda  turg’unlik  holati  va  ishni  foydali  koeffitsenti, 
chiniqmagan odamlarga nisbatan katta bo’ladi.