O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

B  i  o  m  ye  x  a  n i  k  a    (biologik  mexanika, bios  –  hayot,  mexane  mehnat 
kuroli)  mexanika  va  biologik  shakllarning  qonuniyatlari  va  ularning  bir-biri  bilan 
bo’lgan  bog’lanishlarni  o’rgatadi.  Tirik  organizmlar  uchun  xos  bo’lgan  maxsus 

---

mexanika  qonunlari  tabiatda  yo’q.  Tirik  organizmlarning  harakatini  biologik  va 
mexanik qonuniyatlari asosida o’rganish mumkin. 
Biomexanika  fanining  o’rganish  maqsadi  –  jismoniy  mashg’ulotlarning 
biomexanika asoslari bilan tanishish, ayniqsa sport texnikasi bilan; jismoniy tarbiya 
asosi  bo’lgan  jismoniy  mashg’ulotlarni  to’g’ri  qo’llash.  Biomexanika  kursida 
odamning  murakkab  harakatlari  o’rganilib,    uning  harakat  faoliyatini  yaxshilash 
yo’llari ham ko’tariladi. 
Biomexanika  fani  sifatida  odam  va  hayvon  organizmlarning  harakatini 
o’rganish natijasida kelib chiqqan. Bu organizmlarda faqat ularning tana qismlari 
emas,  balki  ularning  ichki  a’zolari,  tomirlardagi  suyuqliklar,  nafas  olish 
sistemasidagi havo ham harakatda bo’ladi. Bu mexanik protsesslar biomexanikada 
deyarli  o’rganilmagan.  Umuman  tirik  organizmlardagi  barcha  harakatlar 
biomexanikaga kiradi. 
N.A.Bernshteyning  aytishicha,  normada  odamning  harakati  ma’lum 
maqsadga ega. SHuning uchun bu harakatlar odam tomonidan aktiv bo’lib ma’lum 
bir mazmunda boshqariladi. Bundan tashqari, hamma harakatlar bir-biriga bog’liq 
bo’lib, ma’lum bir sistemalarga birlashadi. 
Ma’lum bir mashq bajarilganda bo’g’inlarning hammasi birdaniga harakatga 
kelmaydi. Odamning tana qismlari bunday harakat bajarilganda nisbiy muvozanatni 
saqlab turadi. Bunay muvozanat saqlashda va aktiv harakat vaqtida ham muskullar 
qatnashadi. 
Demak, biomexanika fani aktiv harakatlarning sistemasi va tananing harakat 
davomida o’z xolatini saqlash qonunlarni o’rgatadi. 
Biomexanika fani 2 qismga bo’linadi – umumiy biomexanika, hamma harakat 
turlarni  umumiy  qonuniyatlarini  o’rganadi  va  xususiy  –  ma’lum  bir  jismoniy 
mashg’ulotlarga  taalluqli  bo’lgan  harakat  qonuniyatlarni  o’rganadi,  bunga  sport, 
mehnat, reabilitatsiya, ya’ni yo’qotilgan yoki buzilgan funktsiyalarni tiklash kiradi.