O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

Operativ  tinchlik  -  holati  funktsional  holatlarning  eng  muhimi  hisoblanib 
organizmning hoxlagan faoliyatini amalga oshirish uchun asos etalon bo’lib xizmat 
qiladi. SHunday etalon sifatida A.A.Uxtomskiy                 operativ tinchlik holati 
tushunchasini taklif qildi, u odamning har qanday faoliyatga tayyorligini ko’rsatadi. 
Operativ tinchlik bir qator a’zolar va  tizimlarning funktsiyalarini  kuchayishi 
bilan  namoyon  bo’ladi.  Bunda  yurak  urishlar  sonining  biroz  ortishi,  sistolik  va 
minutlik  hajmlar  ko’payishi,  arterial  qon  bosimi  ortishi  va    nafasning  minutlik 
hajmini ko’payishi kuzatiladi. Markaziy nerv tizimining bioelektrik faolligi va bir 
qator  ichki  sekretsiya  bezlarining  faolligi  ortadi,  skelet  muskullarining  tonusi 
kuchayadi, turli a’zolar va tizimlar o’rtasidagi, tizimlar ichidagi bog’lanishlar soni 
ko’payadi.  Operativ  tinch  holatining  asosiy  maqsadi  organizmni  qandaydir  aniq 
xulq-atvor maqsadini yechishga psixofiziologik tayyorlash  hisoblanadi. L.A.Orbeli 
bu  holatni  tahlil  qilib  uni  rivojlanishidagi  o’zgarishlarni  organizmning  jismoniy  
faoliyatga tayyorgarlik  davridagi o’zgarishlarga o’xshash ekanligini etirof etdi.  
Operativ tinchlik holatining ko’rsatkichlari amaliy ahamiyatga ega bo’lib, ular 
organizmning    faoliyatdan  avvalgi  holati  hisoblanib  turli  ish  vaqtida  
funktsiyalarning  o’zgarish ko’rsatkichlari ular bilan  taqqoslanadi. Ayrim xollarda  
dastlabki  ko’rsatkichlar  hisob-kitob  yo’li  bilan    chiqarilgan  jadvallardan  olinadi. 
Ularni olishda odamlarning yoshi jinsi  yashayotgan  mintaqasi va boshqalar hisobga 
olinadi. SHuni hisobga olish kerakki mutaxassislar  motor faolligini  tavsiflaganda 
harakat  va  vegetativ  tizimlar  ko’rsatkichlarini  tahlil  qilish,  aqliy  mehnatni 
baholaganda    organizm  psixofiziologik    funktsiyalarini  tahlil  qilish  ahamiyatliroq 
hisoblanadi.