O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

Tashqi muhitga turli darajada adaptatsiyalangan odamni  yurak-qon 
tomir tizmining ayrim ko’rsatkichlariga tavsifnoma 
                                                                                                                        Jadval 
7 
Yoshi, 
yillarda 
Bir 
mi-
nutda 
yurak 
urishlar 
soni va ar-
teial  qon 
bosimi 
Qoniqarli 
adaptatsiya 
Zo’riqish  
Qoniqarsiz 
adaptatsiya 
Adaptatsiyani 
yo’qolishi 
25 
yoshgacha 
YUS 
AQB 
      74,7 
114,5/73,0 
      80,5 
127,0/79,0 
      - 
      - 
      - 
      - 
26-40 
YUS 
AQB 
      74,2 
115,7/73,8 
      76,2 
131,0/83,3 
     81,0 
142,9/90,3 
     92,0 
183,3/107,0 
40 ` 
YUS 
AQB 
      74,8 
    122/80 
      75,4 
125,5/81,3 
      76,0 
142,6/94,4 
     80,7 
178,0/96,7 
 
          
          Evolyutsion  taraqqiyot  jarayoni  davomida  odamning  ko’pchilik  a’zolari  va 
tizimlari  turli  xil  harakatlar  bilan  bog’liq  xolda  shakllandi.  Odamni  fazodagi 
harakatlanishi,  tashqi  nafas  olishni  amalga  oshishi,  qonni  yurak  tomonidan 
xaydalishi,  ovqatni  xazm  yo’lida  surilishi,  siydik  tanosil  tizimini  ishi,  eshitish 
apparatida  tovush  to’lqinlarini  o’tkazilishi,  ko’zni  izlovchi  funktsiyasi  va  matnni 
o’qishi, tovush chiqarish va boshqa ko’pchilik funktsiyalar muskullarni qiskarishi 
hisobiga amalga oshadi. 
          Xozirgi  vaqtdagi  harakatlanishning  chegaralanib  qolishi  odamni  biologik 
tabiatiga mos kelmaydi, organizmni turli funktsional tizimlarini faoliyatini buzadi, 
mehnat  qobiliyatchanligini  pastlatadi  va salomatlikni  yomonlashtiradi.  Taraqqiyot 
odamning jismoniy mehnatini va harakatlarini qanchalik ko’p kamaytirsa, harakat 
faolligini orttirishga extiyoj shuncha ko’payadi. 
         Bunday sharoitda  ommaviy jismoniy tarbiyaning ahamiyati nihoyatda ortardi. 
Ayollarni  jismoniy  tarbiyaga  jalb  qilish  muhim  hisoblanadi,  chunki  bo’lajak 
avlodning salomatligi ularning sog’ligiga bog’liq. Bolalar va o’smirlarning  sog’lom 
o’sishi,  katta  yoshdagi  odamlarning  tetikligi  va  uzoq  umr  ko’rishi  uchun  harakat 
faolligi  katta ahamiyatga ega.    

---

         Oxirgi vaqtda ayrim rivojlangan davlatlarda salbiy demografik xodisalar (bola 
tug’ilishining  kamayishi,  o’limning  ortishi,  umrning  kamayishi)  bilan  birga