O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti o‘zbek tilshunosligi kafedrasi kunduzgi bo’lim

- bכz,-vכz: mכrbכz
O‘rin-makon ma’nosini bildiruvchi otlar yasovchi qo‘shimchalar:
- zכr,-’sten, -gכh,-dכn,-q,- כq-qכq (bכtqכq)
Aniq va abstrakt predmetlar ma’nosini bildiruvchi otlar yasaydigan yasovchi qo‘shimchalar:
- a: go‘ra, ko‘sa, qalama.
- ak: kunjak, yelak, tulak.
- ch’.-k’ surtk’
- כq o‘rכq
- g‘ch/-g‘uch q’rg‘o‘ch, surg‘uch
- chכq yarg‘uchoq (qo‘l tegirmoni)
- ush (ulush-to‘y-marakalarda beriladigan yemishlik ma’nosida).
Abstrakt ma’noli otlar yasovchi qo‘shimchalar:
- l’k, -l’q, - lik
yaxsh’l’k, sכg‘l’q
- ch’l’k : de : qonch’l’k, uzumch’l’k
Old qo‘shimcha:
ham - / -dכsh hamso : bat
hamkasp / kasbdכsh, sohbatdכsh hamnכm/adash.
Kompozitsiya usulida yasalgan otlarga misollar: shכkכsa, gosh(t) barak, tuxumbarak, gul’ra : nə.
Bu so‘z turkumiga oid so‘zlarni qo‘llashda boshqa shevalardan ham, adabiy til normasidan ham asosan farqsizdir.
Sifat so‘z turkumiga oid so‘zlar oxiridagi undoshning jarangli variantda qo‘llanishi ham kuzatiladi: sarig‘, arig‘, ossig‘, achchig‘, qatt’g‘.
Asliy sifatlarning qiyosiy darajalari Buxoro dialektida quyidagicha yasaladi: a) -rכq yaxsh’rכq, yamכnrכq; b) oshirma daraja oddiy daraja formasiga: judכ issiq, havכ kop ’ss’q.
Sifat yasovchi qo‘shimchalar unumli va unumsiz ko‘rinishlarda uchraydi: -l’, -l’k, -s’s, -gan, qg’l, -ak’; bala-chaqal’, tuzs’l, xכmak’; -q, -qכq, -g‘n, -ma, ba-, -be, nכ-, ser-, ham-.Yumuq, urushqoq, maxtanchoq q’zg‘n, purg‘un, qovurma, to‘g‘rama bama : n’, bamaza, nכaniq, hamtavכq.
Sifat yasovchi prefikslar (old qo‘shimcha) keng qo‘llanadi: ba-, be-, nכ-, ser-, ham-.