O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti

Zaytun, Yevropa zaytuni (Маслина европейская,)- Olea europaea L.
Zaytun daraxti Zaytundoshlar - Oleaceae oilasiga mansub bo’lib, balandligi 3-7 m gacha yetadigan doim yashil daraxt. Barglari nishtarsimon yoki cho’ziq shaklda, qalin, tekis qirrali, ustki tomoni to’q yashil, pastki tomoni kulrang bo’lib, poyasi bilan shoxlarida qisqa bandi bilan qarama-qarshi o’mashgan. Mayda, ko’rimsiz gullari shingilga yoki kam shoxli g’ovakka to’plangan. Mevasi - tuxumsimon yoki sharsimon danakli ho’l meva.
Zaytun may-iyun oylarida gullaydi, mevasi sentabr-dekabrda pishadi. Bu qimmatli daraxt O’rta yer dengizi atroflarida, Qrim, Kavkaz va Markaziy Osiyoning janubiy subtropik mintaqalarida o’stiriladi. Zaytun eng qadimgi madaniylashtirilgan daraxt turi hisob­lanadi. Mevasidan olinadigan moyi qimmatli xomashyo hisoblana­di. Mevalari to’liq yetilganda ehtiyotlik bilan yig’ib olinadi va moy olish uchun zavodlarga yuboriladi. Mevasida 70%, urug’ida 30% zaytun moyi bo’ladi.
Moy emulsiyasi buyrak, o’t pufagi va o’t yo’llari, jigar, qovuq va siydik yo’llarida paydo bo’lgan toshlarni tushirishda hamda me’da-ichak kasalliklarida qo’llaniladi. Moyidan yana ba’zi dori moddalaming eritmalari va surtmalarini tayyorlash uchun foydalaniladi. Bundan tashqari, moyi yumshoq surgi ta’siriga ega. U «Olimentin», «Sistenal», «Enatin», «Rovatin», «Rovaxol» kabi kompleks pre­paratlar tarkibiga kiradi. Zaytun moyi xazmi yengil shifobaxsh bo’lib, oziq-ovqat maqsadlarida keng ishlatiladi va undan texnikada ham foydalaniladi.


Yevropa zaytuni (Маслина европейская)- Olea europaea L.
Oddiy anjir — (Инжир обыкновенный) - Ficus carica L.
Bu mevali o’simlik Tutdoshlar - Moraseae oilasiga mansub bo’lib, bo’yi 8 m gacha yetadigan buta yoki kichik daraxt. Barglari yirik umumiy ko’rinishi yumaloq-tuxumsimon yoki tuxumsimon, uch-besh bo’lakli bo’lib, uzun bandi yordamida poyasi bilan shox­larida ketma-ket joylashgan. Mayda, ko’rimsiz gullari noksimon, uchi teshik to’pgulning ichiga o’mashgan. Mevasi - noksimon yoki yassi sariq yoki to’qqizil-qo’ng’ir rangli, sershira to’p meva.
Anjir yovvoyi holda Tojikiston, Turkmaniston janubidagi quruq subtropik hududda va Kavkaz subtropiklaridauchraydi. Anjir O’zbe­kistonda, Qozog’iston, Rossiyaning Krasnodar o’lkasi, Kavkaz va Qrirnda madaniy holda ko’plab navlari o’stiriladi, ulami sovuqdan saqlash uchun qishga ko’miladi. Tibbiyotda anjiming bargi va me­vasi ishlatiladi. Mevasi tarkibida 20,3% gacha (quritilganida 75%) qandlar, vitamin B va C, karotin, organik (oksalat, limon, olma, sirka) kislotalar, fitsin, amilaza va proteinaza fermentlari va boshqa biologik faol moddalar, bargida furokumarinlar (psoralen, bergapten va boshqalar) bor. Mevasi surgi dori — kafiol tarkibiga kiradi.