O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

Nizomiyning asaridan hajman ancha kichik bo‘lib, 639 baytdan iborat
masnaviydir.
Dostonda so‘z va unga yuklangan vazifalar. “So‘z ta’rifining
bayoni” bobida muallif inson tili so‘zni yozishga asos bo‘lgani, ya’ni
so'znitig insoniyat singari qadimiy ekaniga, so ‘z gavharini bilguvchi zot
hammadan ustun ekanini madh qilib, 
muharraf san 'atini qo‘llaydi:
Nuqta bilan nuqta topib intizoj,
Qo‘ydi alif farqina shohona toj.
Tushgach alif qomatining soyasi,
Topti ham ul soyani ham soyasi.
Toj zilli, nuqta alif zillini,
ismi alif, na’ti alif lomini.
Shoir so‘zning qudratiga baho berib, oqiilar va oriflarning so ‘zdan
foydalanish maqsadiga to‘xtaladi: oqiilar- so‘zlami tizib, ma’nili ma’no,
ifoda paydo qiladi. Oriflar esa so ‘zlaganda o ‘sha so‘zlarda o ‘zlarini na­
moyon qiladilar, so ‘zda ifodalangan tub mohiyatga e ’tibor beradilar.
Ma’no va mohiyat birgalikda qudratga ega bo‘ladi.
443

---

Xorazmiy oqillar va oriflarning so‘zga munosabatini, har ikkala to-
ifaning so‘z qiymatini baholashda qaysi nuqtai nazardan qarashini alo-
hida ta’kidlaydi. Shoir oqillarga nisbatan “ahli nazar”, oriflarga nisbatan
“nuri basar” iboralarini qo‘llar ekan, ular zohiriy va botiniy ilmga erish-
gan, bu ilmlami o ‘zlarida namoyon etgan zotlar ekanligiga ishora qiladi:
Ahli nazar shevasini so‘z bila,
Nuri basar mevasini ko‘z bila.
So‘z ko‘zidur ulki ko‘rar holni,
0 ‘z so‘zidur ulki so ‘rar qolni.
So‘zda ko‘zu so‘zlaguchida nazar,
Y o‘q esa so‘z kizlaguchida xabar.
Zohiru botin xabari so‘zdadur,
0 ‘zgada y o ‘q, har neki bor o ‘zdadur.