O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

(Kavayyoki K a y —Kayoniy podshohlarining unvoni)
ishonganlar - aqldan ozgan toifadir. Unday zotlar Zardushtni xushnud 
qila olmaydi, chunki ular bu olamda yashashdan maqsadlarini ruh olami- 
dan, ya’ni ma’naviy olamdan emas, balki moddiy olamning chuqurlikla- 
ri, so'qmoq va puchmoqlaridan izlaydilar.
Gohlaming nihoyasida Zardusht erkagu ayollami hushyorlikka, 
olamning soxtaliklariga uchmaslikka, to‘g‘ri yashashga chaqiradi. Uning 
aytishicha, duruj - dev firibgar, aldamchidir. Erkagu ayol devning olg‘a 
yurishiga, ulaming ichiga kirib olishlariga yo‘l qo‘ymasliklari lozim. 
Dev rostlikni va to‘g‘rilikni tubanlikka uloqtiradi, insonlami ham tuban- 
likka boshlaydi va tiriklik olamini oyoqi osti qiladi. Zardusht inson tabi- 
atiga xos mehr-muhabbatni ulug‘laydi, insonlar doimo bir-birlarini qay- 
noq muhabbat bilan sevisinlar, deya o ‘git beradi. Devlaming yo‘rig‘iga 
yuradiganlar qabihlik, qalloblikka mubtalo bo'ladilar, shikast topadilar, 
deb ogohlantiradi Zardusht. Y olg‘onchilik - rostlikning bo‘ynidagi o‘lim 
zanjiri chil-chil sinib bitishini istaydi.
Yasna. 
“Yasna” daftari Ashah-Haqiqatga hamdu sano, unga olqish- 
lar bildirish, duolar, olovni qo‘riqlaydigan iloh Ozami, din peshvolarini
28

---

va 
boshqa ilohlami, borliqni ulug‘lash bilan boshlanadi. “Avesto”ning 
shiori -
ezgu fikr, ezgu s o ‘z
va 
ezgu amal
ham aynan Yasna qismida 
olqishlanadi. Zardusht ezguliklaming bu uch turini olqishlab: “Barcha 
yomon fikr, yomon so‘z va yomon amaldan yuz buraman” (34-bet) deb 
maqsadini bayon qilar ekan, o‘zining mazdoparast, zardushtiy, devlar 
dushmani va ahuraviy ekanini o‘mi-o‘mi bilan ta’kidlaydi.
Yasnada zardushtiylar ilohlami ulug'lab, ularga olqishlar aytadilar, 
insonning kundalik hayoti uchun zarur bo‘lgan yegulik, ichgulik va bosh­
qa narsalami ham ulug‘laydilar, jumladan, suvlar, giyohlar, yaylovlaru 
o‘tin-cho‘plar, tog‘larga, shuningdek, adolatga, Zardushtning odilligiga 
azaliy nurga olqish aytadilar. Ular Spiytamon Zardushtga alohida izzat- 
hurmat bajo keltirib, Yasnaning bir necha o‘mida “Ashavan Spiytamon 
Zardusht fravashiysini olqishlaymiz” 
(46-bet),
deb madh qilish bilan 
birga, unga xushnudlik bo‘lsin deya tilak ham bildiradilar. Bu olqishlar 
orqali zardushtiylar kundalik faro von hay otni, mehnatni va o‘zlarining 
rahnamosi Zardushtni ulug‘laganlar, degan fikrga kelish mumkin. Zotan, 
Zardusht o ‘z ta’limotini yaratib, ijtimoiy-siyosiy hayotda ilk bor chor- 
vadom dehqonlaming, hunarmandlaming manfaatini himoya qildi. Qo­
laversa, zardushtiylik diniy-falsafiy oqim sifatida hayotga yaqin bo‘lib, 
insoniyatga faqat pand-nasihat qilish bilan cheklanib qolmasdan, kunda­
lik turmushning farovon bo‘lishiga ham yo‘l ko‘rsatdi. Shu bois ham bu 
diniy-falsafiy oqimlami targ‘ib qiladigan yozma asarlar uzoq asrlar da­
vomida paydo bo‘ldi, xalqning qarashlari, udumlari, aqidalari bu matn- 
laming yozma asar sifatida paydo bo‘lishida tayanch vazifani bajardi.