56
Hozirgi sharoitda kiyim dizaynini o`qitishning asosiy vazifasi loyhalash uchun har xil
usullaridan foydalanib, ijtimoiy va madaniy muamolari bilan bog`liq,
oldida muhim loyiha
vazifalarini qo`yadigan va uni echadigan mutaxassis tayyorlash.
Postmodernizm estetikasi iste`molchining estetika ehtiyojlariga binoan paydo bo`lib, yani
estetik va ekologik muammolari yangi siymolar, yangi shakllar, texnologik usullar va kiyim
modellarida zamonaga yarasha yangi tamoyillarni talab qiladi.
Eski
loyihalash
printsiplarini
o`rniga
“muhit”
loyihalash
printsiplari keldi: inson ekologiyasini inobatga olib, loyihalash real
madaniy-tarixiy kontekstga
kiritish; abstrakt iste`molchiga emas, balki individual shaxsga in`om etigsh; dizayn ob`ektining
asosiy iste`molchisi bilan hammmualiflik etish; dizayner bergan sxemasiga bilan passiv
foydalanmasdan, dizayn maxsulotigiga aktiv ijodiy munosabattda bo`lish; dizayner faoliyatining
mohiyati, buyum muhitning ko`pgina ob`ektlarini yaratmasdan, insonning turmush tarzi
stsenariysini taqdim etishdir.
SHu sababdan dizayn muxsulotlariga yangi talablar qo`yiladi: go`zallik,
inson
psixikasiga yaxshi ta`sir etishi, ijobiy hissalarni tug`dirishi, ijod etishga imkoniyat berishi lozim.
Kostyumni modellashda ayrim vazifa qo`yilsa, dizayn esa umumiy muammoni qo`yib,
uni echishga urinib ko`radi. Bu muammolar modali tendentsiyaning jihati bo`lmasdan, insonni
jamiyatdagi faoliyatiga taaluqlidir. Agar kiyimni modellash yaxshi shakl hosil qilish, figuraga
mos bo`lish, zamonaviy bo`lish maqsadi qo`yilsa, dizayn esa muayyan maqsadda erkinlik berib
“shaklni buzadi” (dekonstruktsiya usuli), buyumni gavdada boshqa klassik evropa an`analariga
oid bo`lmagan o`rnashishni ataylab sinab ko`radi.
Dizayn yangi yo`nalishlarni ishlab chiqadi, ularga asoslanib
modada tendentsiyalar
rivojlanadi.
XXI asr kostyum dizayni quyidagi masalalarni echadi deb taqazo etish mumkin: oddiy
shaklni murakkabga transformatsiyalash; razmersiz kiyimni ishlab chiqish; tikilmagan kiyimni
tavsiya etish; oddiy bichim asosida kiyim yaratish; har xil assortimentlarning bir-biriga kirishishi
va qo`shilish
tendentsiyasini rivojlantirish; oddiy vositalar yordamida kiyim ishlab chiqish;
“uniseks” buyumlarni yaratish; komfortni taqdim etish uchun kiymni transformatsiya etish; yangi
materiallar, fakturalar va naqshlarni qidirish; yangi texnologik usullarini taqdim etish;
ideal
buyumni ishlab chiqish; noan`anaviy materiallardan bir marta foydalalanadigan kiyim
loyihalash.
Natijada
kostyum
dizayni
kiyimni
komfortliligini,
tashqi
muhit
bilan
uyg`un
qo`shilishin,
kiyimning
yangi
shakllarini
yaratish
muammolarini echishga urinadi. Kombinatorika, modul`, dekonstruktsiya va boshqa usullaridan
foydalanib, dizayner kelajak kiyimni rivojlanish yo`llarini taqdim etadi.
Dizaynerning fikrlashi ixtisos yo`nalishga oid rivojlansa va dizayner o`zi quyidagi
xususiyatlarga ega bo`lsa, loyihalash shundagina foydali natija beradi: masalani aniq ko`rish va
ifodalash qobiliyati bo`lishi lozim; qisqa vaqt davomida ko`p g`oyalarni tez ishlab chiqishi
lozim; ajoyib echimlarni topish; berilgan muammoga oid juda zo`r echimlarni tez o`ylab chiqish
mahorati bo`lishi lozim.
Loyihalanayotgan masalani echish uchun dizynerni ijodiy jarayonida reja mavjud bo`lishi
lozim: g`oyani paydo bo`lishi va masalani qo`yish; ma`lumotni yig`ish va to`plash,
ijodiy
manbani tanlash; kuchni kontsentratsiyalash, intensiv ishlash, har xil evristik va loyihalash
usullaridan foydalanish; tanffus etish, diqqatni chetga tortish va bir necha vaqt o`tgandan so`ng
yana echimga qaytish, yangi nuqtai nazar bilan uni baholash; fikrning ravshanlashuvi – yakuniy
optimal echimni hosil qilish.
Nazariy va amaliy ish barcha loyihalash bosqichlarida
umumiy loyihalash usulida
tuzilishi mumkin: muammo situatsiyasini anglash; loyihalashdan oldin tahlil etish; masalani
echish uchun vositalar va printsiplarni ta`riflash; formal siymoni tashkil etish;
loyihani ishlab
chiqish.
Loyihalash
uslubiy
jurayonni
to`rt
asosiy
bosqichga
bo`lish
mumkin:
informatsion qism; tahliliy-tadqiqot
qism; sintetik qism; kommunikativ-amaliy qism.
