O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti tasviriy san’at va mehnat ta’lim fakulteti

Moda 
kommunikatsiyasining 
ishtiroqchilari. 
Konkret 
modani 
qabul 
qilishni 
yoki 
qilmasligini, 
odatda, 
bu 
masalani 
har 
bir 
shaxs 
ixtiyoriy 

---

31 
ravshda 
xal 
qiladi. 
Modani 
yaratadigan, 
u 
to`g`risida 
ma`lumot 
tarqatadigan, 
moda 
namunasini 
ist`emolchilari 
moda 
kommunikatsiyasining 
ishtiroqchilari deb ataladi. Ular uch guruhga bo`linadi: yaratuvchilar, tarqatchilar va 
iste`molchilar. 
Modani 
yaratuchilar 
o`z 
navbatida 
ijodkorlariga, 
ishlab 
chiqaruvchilarga va ko`paytiruvchilarga bo`linadi. 
Moda ijodkorlari 
– bu modali bo`ladigan namunalarni yaratuvchilari (libos dizaynerlari, 
yozuvchilar, musiqachilar, rassomlar, kinorejisyorlar va b., ya`ni madaniy namunalarni 
professional ijodkorlari). Ammo, oddiy insonlar, yoshlar submadaniyat vakillari ham moda 
ijodkorlari bo`lishi mumkin. Bu xolda yaratilgan modani tasodifiy, “kucha moda”si deyishadi. 
Moda ishlab chiqaruvchilar 
kelajak moda namunasini tirajlash uchun xujjatlarni 
tayyorlashadi (kiyim konstruktorlari va texnologlar, va b.). 
Modani ko`paytiradiganlri 
moda namunasini tirajlashadi, ular buyumni ommabop ishlab 
chiqarilishi bilan bog`liq. 
Moda tarqatuvchilari 
– bular istemolchilarga moda yo`nalishi to`g`risida ma`lumot 
berishadi. Uni moda jurnallar muxarirlari, fotograflar, modani namoyish etuvchilar va b. 
Moda iste`molchilari 
– bu moda namunalarini o`zlashtirib kiyishadiganlar. Barcha 
ist`emolchilarni modaga nisbatan quyidagi guruhlarga bo`lish mumkin (amerika tadqiqodchisi 
E.Rodjers tipologiyasi bo`yicha): 
-
novator va eksperimentatorlar (2,5%) – bular yangi modani yaratishga va eksperimentlashga
tayyor. 
Aynan 
shu 
iste`molchilarga 
avangard 
dizaynerlarning kollektsiyalari yaratilgan, ular yangi uslub va ekstravagant shakllarni taqdim 
etishadi; 
-
ilk muxlislari (13,5%) – ular birinchi bo`lib modaning yangi g`oyalarini o`zlashtirishadi va 
o`z muhitida peshqadam bo`lishadi; 
-
ilk ko`pchilik (34%) – ular modaga amal qilishadi, ammo, avaylab, barcha zid tomonlaridan 
voz kechib. Bu iste`molchilar uchun yangi shakl, rang materiallarni qo`llab libos yaratishadi; 
-
kechikkan ko`pchilik (34%) – moda jamiyatda keng tarqalganda, ular shundagina modani 
o`zlashtirishadi. Ular eng yangi uslublar, shakllarni qabul qilmasdan, utgan modaga amal 
qilishadi; 
- konservatorlar (ana`nachilar 16%) – yangi moda yo`nalishidan voz kechgan iste`molchilar, 
ular faqat utmish modaga amal qilishadi. Bu iste`molchilar uchun klassik uslubdagi buyumlarni 
taqdim etilidi. 
Moda peshqadamlari 
modada faol katnashadi – ular moda standartlar va namunalarni ilk 
tarqatuchilaridir. Ular modada o`ziga xosligini ko`rsatish va guruhda ajralib turish uchun modani 
peshqadam pozitsiyani egallashga intilishadi. Bu ularni g`ayriodatiylikka va yangi moda 
namunalarni qidirishga turtadi. Moda peshqadamlari rasmiy va norasmiyga bo`linadi. 
Rasmiy peshqadamlari (birichi bosqichni peshqadamlari) yangi modani baynalminal yoki 
milliy tarqatish bilan bog`lik. Bu xolda ma`lumot ommabop kommunikatsiya vositalari orqali 
tarqaladi. Moda tarixida qirollar, saroy amaldorlari, artistlar bo`lgan bo`lsa, hozir moda 
peshqadamlari – yoshlar. 
Norasmiy peshqadamlari (ikkinchi bosqich peshqadamlari) o`z guruhida peshqadam 
bo`lishadi. 
Moda – reklama shakli sifatida. 
YAngi moda yo`nalishining reklamasi bir necha 
turda qilinadi: modalar jurnallari, magazin vitrinasi, modellar namoyishi, internet, dizaynerning 
imidji. 
Moda yo`nalishi bo`yicha eng effketli ma`lumat beradigan reklami turi –