O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi a. T. G’ofurov, S. S. Fayzullayev u. E. Raxmatov g enetika dan m a sa la va

Mustaqil ravishda masala tuzish
1. Itlarning ... junli 
urg’ochisi ... junli 
erkak formasi bilan 
chatishtirilgan. 50% ... junli, 
25% ...
junli, 25% ...junli itlar tug’ilgan. 
erkak, urg’ochi itning va 
F2
dagi itlarning genotipini aniqlang.
2. Genotipi 
har 
xil, fenotipi o’xshash bo’lgan ikki xil piyoz 
chatishtirilgan. 
F,
da ... rangli piyozboshlar, ulaming o ’zaro chatishi- 
shidan 
F,
da ... oq rangli piyozbosh hosil bo’lgan. Chatishtirishda 
ishtirok etgan urug’chi va changchi piyozboshlaming, 
Fj
va 
F2
duragaylaming ... v a ... ni aniqlang.
3§. Belgilarning polimer holda nasldan-naslga berilishi
Genlaming o ’zaro polimer ta ’siri deyilganda, ikkita va undan 
ortiq allel bo’lrnagan genlaming bir xil yo’nalishdagi ta’siri tushuniladi. 
Bunday genlar polim er genlar deb nomlanadi va indeksi bilan farq 
qiluvchi bir xil harflar bilan ifodalanadi. Chunonchi, At Ai A2 A2 A3 A3 
yoki a, at a2 a2 a3 a3. Qishloq xo’jalik ekinlari, chorva mollarining 
xo’jalik uchun ahamiyatli miqdor, ba’zan sifat belgilari polimer genlar 
ta’sirida rivojlanadi. Belgilarning polimer holda nasldan-naslga berilishi 
kumulyativ (additivli yoki to ’plovchi) va nokumulyativ xillarga 
bo’linadi. Kumulyativ polimeriyada belgining fenotipda namoyon 
bo’lish darajasi dominant genlar soniga bog’liq bo’lsa, nokumulyativ 
polimeriyada dominant genlar nechta bo’lishiga qaramay, fenotipda 
belgi bir xil namoyon bo’ladi.
Kumulyativ 
polimeriyada F2 da 
1:4:6:4:1, nokumulyativ 
polimeriyada 15:1 nisbatda ajralish ro’y beradi. Agar belgi uchta gen 
ta’sirida rivojlansa, kumulyativ polimeriyada F2 1:6:15:20:15:6:1, 
nokumulyativ polimeriyada 63:1 nisbatda ajralish ro’y beradi. 
Polimeriya bo’yicha tuzilgan masalalami yechish uchun talabalar: 
kumulyativ, nokumulyativ polimeriyaning o ’zaro 
farqini, ya’ni 
genlaming additiv ta’sirini; v) F2 dagi ajralish sxemasini; g) gametalar 
olish prinsipini; d) genotipga qarab, ayniqsa, kumulyativ polimeriyada 
fenotipni aniqlashni bilishi kerak.
69

---

M asala yechish metodikasi 
M asala: 
Achambiti o ’simligining mevasi uchburchak va 
tuxumsimon shaklda bo’ladi. Mevaning tuxumsimon shakli -etsessiv 
holda nasldan-n&slga o ’tadi.
Genetik olim uchburchak mevali digeterozigota ikkita achambitini 
(Copuella bursa pastoris) o’zaro chatishtirib, F] da 640 ta o’simlik 
olgan:
a)ulardan nechtasi uchburchak mevali;
b)nechtasi tuxumsimon mevali bo’lgan:
v)agar F, dagi duragaylar o ’zaro chatishtirilsa, F2 da nechtasi
uchburchak mevali bo’ladi?
g)nedrtasi 15:1; d) nechtasi 3: 1 nisbatda ajraladi?
Yechish; 
fen 
uchburchak 
uchburchak 
P g en
Ata|A2a2 
X 
A ^ i A ^
F,
?
6
At A2
At a2
atA2
al a2
Ai A2
uchburchak
At A] A2 A2
uchburchak 
At At A2 a2
uchburchak
At aj A2 A2
uchburchak
Ai ai A2 a2
At a2
uchburchak 
At At A2 a2
uchburchak
Ai At a2a2
uchburchak
At ai A2 a2
uchburchak 
A i ai a2a2
at A2
uchburchak
A[ at A2 A2
uchburchak 
At at A2a2
uchburchak 
at at A2 A2
uchburchak
ai ai A2 a2
ai 
¡h
uchburchak 
Aj at A2 a2
uchburchak 
A] at a2 a2
uchburchak 
at a^ A2 a2
tuxumsimon 
ai ai 
a2
Javob. Pennet kataklarida ikkita digeterozigota formalarini 
chatishtirishdan oiingan F, keltirilgan. Ulami tahlil qilgfinimizda 15/16 
uchburchak, 1/16 tuxumsimon mevali ekanligi ma’lum bo’ldi, 
Binobarin, Fi da oiingan 640 ta o’simlikning: a) 600 tasi uchburchak 
mevali; b) 40 tasi tuxum-simon mevali; v) 280 tasi uchburchak mevali 
bo’ladi, g) 160 tasi 15:1; d) 160 tasi 3:1 nisbatda ajraladi.
M ustaqil yechish uchun m asalalar
LMakkajo’xori so’tasining 20 va 8 sm uzunlikda bo’lgan ikkita 
navi chatishtirilgan. Agar har bir dominant gen so’taning 5 sm, retsessiv 
gen