Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Xulosa chiqarish 
– bir va undan ortiq chin mulohazalardan ma‘lum 
qoidalar yordamida yangi bilimlarni keltirib chiqaruvchi tafakkur shaklidir. 
Xulosa chiqarish asoslar, xulosa va asoslardan xulosaga oʻtish 
jarayonidan tashkil topadi. Toʻgʻri xulosa chiqarish uchun, avvalambor, 
asoslar chin mulohazalardan iborat boʻlishi, oʻzaro mantiqan bogʻlanishi 
kerak. 
Masalan, 
―Ibn Sino ―Donishnoma‖ asarini yozgan‖
va 
―Pifagor 
matematik boʻlgan‖
degan ikki chin mulohazadan xulosa chiqarib boʻlmaydi. 
CHunki bu mulohazalar oʻrtasida mantiqiy aloqadorlik yoʻq. 
Xulosa asoslari va xulosa ham oʻzaro mantiqan bogʻlangan boʻlishi 
shart. Bunday aloqadorlikning zarurligi xulosa chiqarish qoidalarida qayd 
qilingan boʻladi. Bu qoidalar buzilsa, toʻgʻri xulosa kelib chiqmaydi. 
Masalan, 
‖Doʻstlarim sport bilan shugʻullanadilar‖
degan mulohazadan 
―Doʻstlarim sport masteri‖
deb, xulosa chiqarib boʻlmaydi.
Demak, xulosa chiqarishning tuzilishi uch elementdan iborat: xulosa 
asoslari, xulosa va mantiqiy ergashish (xulosa asoslarining oʻzaro mantiqiy 
aloqadorligi va xulosa asoslari bilan xulosaning mantiqiy aloqadorligi). 
Xulosa chiqarish xulosaning chinlik darajasiga koʻra zaruriy va 
ehtimoliy; xulosa asoslarining soniga koʻra bir asosli (bevosita) va koʻp 
asosli (bavosita); fikrning harakat yoʻnalishiga koʻra deduktiv, induktiv, 
ana‘logiya kabi turlarga boʻlinadi. 
Mazkur tasnifda xulosa chiqarishni fikrning harakat yoʻnalishi boʻyicha 
turlarga ajratish nisbatan mukammalroq boʻlib, u xulosa chiqarishning 
boshqa turlari haqida ham ma‘lumot berish imkonini yaratadi. Xususan, 
deduktiv xulosa chiqarish zaruriy xulosa chiqarish, induktiv xulosa chiqarish 
(toʻliq induksiya‘ni hisobga olmaganda) va ana‘logiya ehtimoliy xulosa 
chiqarish deb olib qaralishi, bevosita xulosa chiqarish esa deduktiv xulosa 
chiqarishning bir turi sifatida oʻrganilishi mumkin.