Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

p 
→
q.
Implikativ mulohaza asosi – chin, 
natijasi – yolgʻon boʻlgan holatdan boshqa hamma koʻrinishlarda chin 
boʻladi.
Implikativ mulohazaning chinlik tablitsasi 
p
q
p 
→
q
chi
n 
chin 
chi
n 
chi
n 
yol
gʻon 
yol
gʻon 
yol
gʻon 
chin 
chi
n 
yol
gʻon 
yol
gʻon 
chi
n 
Ekvivalentlik mulohazalari 
«agar va faqat agar ... unda» mantiqiy 
bogʻlovchisi yordamida ikki oddiy mulohazaning oʻzaro bogʻlanishidan hosil 
boʻladi. Tabiiy tilda ekvivalentlik mulohazasi shartli mulohaza koʻrinishida 
ifodalanadi. Bunday holatlarda shartli mulohazaning ekvivalent mulohaza 
ekanligini aniqlash zarur boʻladi. Agar shartli mulohazaning asosi natijada 
qayd etilgan fikr uchun zaruriy va etarli shart hisoblansa, unda bu mulohaza 
ekvivalent mulohaza boʻladi.
Ekvivalent mulohazaning mantiqiy bogʻlovchisi (

) yoki (↔) simvoli, 
ya‘ni 
(moddiy) 
ekvivalentlik 
belgisi 
bilan 
ifodalanadi.Ekvivalent 
mulohazaning formulasi quyidagicha yoziladi:
p 
↔ 
q. 
Bu mulohazani ikki 
qismga ajratish mumkin:
p 
→ 
q
&
q
→
p.
Masalan, Agar berilgan butun son juft 
son boʻlsa, unda u ikkiga qoldiqsiz boʻlinadi. 
Ekvivalent mulohazaning asosi va natijasi chin boʻlganda yokiasosi 
ham, natijasi ham yolgʻon boʻlganda,u chin hisoblanadi. SHartli va 
ekvivalent mulohazani bir-biridan farqlash uchun asos va natijaning oʻrni 
almashtirib koʻriladi. Agar natija boʻlgan mulohaza asos mulohaza uchun 
sabab boʻlmasa, u holatda ekvivalent mulohaza boʻlolmaydi.
1
Quyidagi shartli mulohazaning asos va natija qismlarini oʻzgartiramiz: 
1
Look: 
Restall G.
Logic
.
Аn introduction.
Рublished in the Taylor & Francis e-Library, 2006. р.18.

---

397 
―Agar insonning fikr doirasi keng boʻlsa, unda u koʻp mutoala qilgan 
boʻladi.‖ ―Agar inson koʻp mutoala qilgan boʻlsa, unda uning fikr doirasi 
keng boʻladi.‖ Inson fikr doirasining keng boʻlishi faqat koʻp mutoala 
qilishiga emas, balki hayot tajribasiga, tafakkurlash qobiliyatiga ham bogʻliq. 
Demak, berilgan mulohaza ekvivalent mulohaza emas.