Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

 Ayiruvchi mulohaza 
deb «yo», «yoki», «yoxud» mantiqiy 
bogʻlovchilar vositasida bogʻlangan oddiy mulohazalarga aytiladi. Bu 
bogʻlovchilar ikki oddiy mulohaza, bir qancha predikatlar yoki bir qancha 
subyektlarni bir-biridan ayirib turadi. Masalan: 
―Nodira ingliz tilini yoki 
nemis tilini yoki ispan tilini oʻrganadi‖. ―Konsertda birinchi yoki ikkinchi 
qatorda oʻtiramiz‖.
Ayiruvchi (dizyunktiv) mulohazalar oddiy va qat‘iy 
turlarga boʻlinadi. Oddiy ayiruvchi mulohaza tarkibidagi mulohazalardan biri 
1
Look: 
Restall G.
Logic
.
Аn introduction.
Рublished in the Taylor & Francis e-Library, 2006. р.14.

---

395 
yoki hammasi chin boʻlishi mumkin, qat‘iy ayiruvchi mulohazada esa 
tarkibidagi mulohazalardan faqat bittasi chin boʻladi. Masalan: ―A.Avloniy 
shoir yoki dramaturgdir.‖ Bu - oddiy ayiruvchi mulohaza. ―Abdullaev 
musobaqada yo yutadi, yo yutmaydi.‖ Bu - qat‘iy ayiruvchi mulohaza. Oddiy 
dizyunksiya ―

‖, qat‘iy dizyunksiya ―

‖ belgisi bilan ifodalanadi. Oddiy 
dizyunktiv mulohaza 
p 

 q
formulasi bilan, qat‘iy dizyunktiv mulohaza 
p 

 q
formulasi bilan belgilanadi.
Dizyunktiv mulohazaning chinlik tablitsasi 
p 
q 
p 

 
q 

p

 q 
chi
n
 
chin
 
chi
n
 
yol
gʻon 
chi
n
 
yolg
ʻon 
chi
n
 
chi
n
 
yol
gʻon 
chin