O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Bundan tashqari, zich muhit sifatida qonning ivigan zardobi, ivitilgan tuxum,

415

kartoshkali muhitlar qo‘llaniladi.

1. 
   Tarkibiga ko‘ra, muhitlar oddiy va murakkab muhitlarga bo‘linadi. Ularga go‘sht-peptonli sho‘rva (GPSh), go‘sht-peptonli agar (GPA), Xottinger agari va sho‘rvasi, peptonli suv va oziqali jelatina kiradi. Murakkab muhitlar tayyorlash uchun oddiy oziqa muhitlariga qon, zardob, uglevodlar va mikroorganizmlarning bo‘linib ko‘payishi uchun zarur bo‘lgan moddalar qo‘shiladi.
   
2. 
   Qo‘llanilishiga ko‘ra:
   

1. 
   asosiy oziqa muhitlari ko‘pgina patogen mikroorganizmlami o‘stirish uchun qo‘llaniladi. Bularga GPA, GPSh, Xottinger agari va sho‘rvasi, peptonli suv kiradi;
   
2. 
   maxsus oziqa muhitlari oddiy oziqa muhitlarda o‘smaydigan mikroorganizmlami o‘stirish va ajratib olish uchun qo‘llaniladi. Masalan, streptokokklarni o‘stirish uchun oziq muhitlarga shakar, pnevmokokk va meningokokklar uchun qon zardobi, ko‘kyo‘tal qo‘zg‘atuvchisi uchun qon qo‘shiladi;
   

4. 
   elektiv (tanlanib olingan) muhitlar ma’lum turdagi mikroorganizmlami o‘stirish uchun ishlatiladi. Bu muhit mikroorganizmlami o‘sishiga to‘sqinlik qiladigan muhitlardir. Masalan, o‘t suyuqligi qo‘shilgan muhit ichak tayoqchasini o‘sishiga to‘sqinlik qilib, qorin tifi qo‘zg‘atuvchisini o‘sishiga sharoit yaratadi. Oziqa muhitlari ma’lum antibiotiklar, tuzlar erishi yoki pH ning o‘zgarishi natijasida elektiv muhitga aylanadi.
   

Suyuq elektiv muhitlarni boyituvchi muhitlar deb ham ataladi. Masalan, pH 8,0 teng peptogen suv, pH shunday muhitlarda vabo vibrioni bo‘linib ko‘payadi, boshqa mikroorganizmlar o‘smaydi;

4. 
   differensial-diagnostik muhitlar deb, bir turdagi mikroblar boshqa turdagi mikroblardan fermentativ faolligiga ko‘ra farqlovchi muhitlarga aytiladi. Masalan, uglevodli va indikatorli Gissa muhitlari uglevodni parchalovchi mikroorganizmlar o‘sganda, muhitning rangi o‘zgaradi;
   
5. 
   konservatsiyalovchi muhitlar—birlamchi ekish va tekshirish materialini laboratoriyaga jo‘natish uchun qo‘llaniladigan muhitlardir. Bu muhitlar patogen mikroorganizmlami o‘lishdan saqlaydi, saprofitlar esa nobud bo‘ladi. Masalan, glitserinli aralashmadan qator ichak bakteriyalarini aniqlashda, natijasini tekshirishda foydala- niladi.
   

1.