O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Zich oziqa muhitlar nam bo‘lishi, mikroorganizmlar uchun optimal konsistensiyaga ega bo‘lishi kerak.

Oksidlanish-qaytarilish potensialiga ega bo‘lish lozim, ya’ni oladigan va

414



beradigan elektron moddalar nisbatiga ega bo‘lishi kerak. pH indeksida potensial oziqa muhit kislorod bilan to‘yinganini ko‘rsatadi. Bir mikroorganizmlarga yuqori potensial—boshqalari uchun past potensial kerak. Masalan, anaeroblar: RH2 indeksi 5 tadan ko‘p bo‘lmaganda, aeroblar RH2 indeksi 10 tadan past bo‘lmaganda bo‘linib ko‘payadi, ko‘pgina muhitlarning oksidlanish potensiali aerob va fakultativ anaeroblarga qo‘yilgan talablarni qoniqtiradi.

7. 
   Kulturaning o‘sganini, boshqa mikroorganizmlar ta’sirida ifloslanganligini aniqlash uchun oziqa muhitlar tiniq bo‘lishi lozim.
   

Oziqa muhitlarining tasnifi
Turli xil mikroorganizmda oziqa muhitlar va muhitlarning xossasiga talab bir xil emas. Tekshirish maqsadiga qarab u yoki bu oziqa muhitlar tanlanadi. Hozirgi vaqtda xilma-xil oziqa muhitlar taklif qilingan tasnif asosi qilib quyidagi xossalari olingan:

1. 
   Tayyorlanishga ko‘ra, oziqa muhitlar tabiiy va sun’iylarga bo‘linadi. Tabiiy oziqa muhit o‘simlik va hayvon mahsulotlaridan tayyorlanadi. Hozirgi vaqtda qimmatli mahsulotlar (go‘sht va b.) o‘rnini bosuvchi: suyak va baliq unlari, oziq - ovqat achitqisi, quyilgan qon va boshqalar oziq-ovqat hisoblanmaydiganlar bilan almashtirish yo‘lga qo‘yilgan. Shunga qaramasdan, tabiiy mahsulotlardan tayyorlanadigan oziqa muhitlar tarkibi juda murakkab va ishlatilayotgan xomashyoga qarab o‘zgaradi. Bu muhitlardan keng ko‘lamda foydalaniladi. Ular kimyoviy toza organik va anorganik birikmalardan tayyorlanadi. Sun’iy muhit ikki marta distillangan suvda suyultirilgan va aniq ko‘rsatilgan konsentratsiyada olinadi. Bu muhitlarning ahamiyatli tomoni shundaki, ularning tarkibi doimo saqlanadi (ularga aniq, qancha va qanday moddalar kiradi), shuning uchun bu muhitlar oson qayta ishlab chiqariladi.
   
2. 
   Zichlik darajasi (konsistensiyasi)ga ko‘ra suyuq, zich va yarim- suyuq turlarga bo‘linadi. Zich va yarimsuyuq oziqa muhitlardan tayyorlanadi. Suyuq oziqa muhitlarga agar-agar yoki jelatin qo‘shilsa, zich va yarimsuyuq muhit hosil bo‘ladi.
   

Agar-agar polisaxarid modda, dengiz suv o‘tlaridan olinadi. U mikroorganizmlar uchun oziqa bo‘lib hisoblanmaydi va faqat muhitni zichlashtirishda foydalaniladi. 80—100°C haroratda eriydi. 40—45°C haroratda qotadi.
Jelatina hayvon oqsili, 25—30°C jelatinali muhitlarda eriydi. Shuning uchun ularda kulturalar xona haroratida o‘stiriladi. pH 6,0 dan past va 7,0 dan yuqori bo‘lganda, muhitlarning zichligi kamayadi va ular yomon soviydi. Ayrim mikroorganizmlar jelatinadan oziqlanish moddasi sifatida foydalaniladi—ular o‘sganda muhit suyuladi.