O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

400

o‘tmaydi va hujayra ichiga kira olmaydi. Natijada uning faolligi kamayadi.

Parabenzoy kislotalar. Benzoy kislotaning pKa ko‘rsatigichi uning boshqa gomologlari singari bo’ladi. Shuningdek, benzol zanjiridagi uglerodlar joylashuvi va kislota qismi uning pKa ko'rsatkichini yanada oshiradi. Parabenzoy kislotalar “paraben”lar deyiladi. Ular pKa ko'rsatkichi 8,5 ga yetmaguncha disotsatsiyaga uchramaydi. Bu esa ularga pH ko'rsatkichi 3,0 dan 8,0 gacha bo‘lgan muhitda o‘z faolligni ko'rsatadi metil, propil va geptil radikalli parabenlar ko‘pgina mamlakatlar tomonidan antimikrob vosita sifatida tasdiqlangan.
Parabenlar zanjirining uzayishi bilan ularning antibakterial aktivligi ham ortib boradi. Afsuski, ularning zanjiri uzayib borishi bilan suvda eruvchanligi kamayib boradi. Zanjir uzunligining eruvchanlikka qarshiligini hisobga olib quyidagicha nisbatda olinadi. Metil va propil parabenzoatlar eruvchanligi va aktivligini oshirishiga qarab 2:1 nisbatdan 3:1 nisbatgacha qo‘llaniladi. p-geptil efiri pivolar, gazlanmagan alkogolsiz ichimliklar va mevali ichimliklarga ishlatiladi. Parabenlar bakteriyalardan ko‘ra, zamburug‘lar va achitqilarga qarshi yaxshi ta’sir ko'rsatadi. Parabenlar pishiri qlar, ichimliklar, mevali mahsulotlar, jem va jele, fermentativ mahsulotlar, siroplar, salatlar uchun ziravorlar, vino va nachinkalar tayyorlashda ishlatiladi.
Fenol va parabenlar bakteriyalar membranasiga ta’sir ko'rsatadi, lekin hozirgacha ularning ta’si r mexanizmi aniqlanmagan. Membrana tosig'ini eritib, hujayra strukturasining buzilishiga olib keladi. Membranadagi o'zgarishlar tufayli nafas olish ham sustlashadi.
Nitritlar. Nitritlar xot-dog, dudlangan go'sht kabi kolbasa mahsulotlariga ishlatiladi. Davolovchi eritma nitrit, tuz, shakar, ziravor va askorbatlardan iborat. Go'shtning olingan qismiga qarab bu nitritlami ko'pgina usulda qo'llash mumkin. Nitrosomyoglobin go'shtni dudlangan pushti rangini beradi. Nitritlar konservant go‘shti mazasini beradi va antioksidantlar vazifasini ham bajaradi. Nitritlarning effekti ko‘pgina muhitlarga bog'liq. Nitritlar pH ko‘rsatkichi kam bo’lgan sharoitda yaxshi effekt beradi. Nitritlar havosiz sharoitda ko'proq ingibitorlik qiladi. Askorbat kabi tiklovchi agentlar nit ritlar ta’sirini oshiradi. Harorat, tuz va bakteriyalar miqdori ham nitritlar faolligiga ta’sir qiladi.
Natriy nitrat go‘shtdagi Clostridium botulinumni ingibitorlaydi. Nitritlar shuningdek, Achromobacter, Enterobacteu, Esckerichia coli, Flavobacterium, Micuococcus, Pseudomonas va Listerin monocytogene kabi bakteriyalarning aktivligini pasaytiradi.
Nitrozamin bu kanserogen bo‘lib, nitrit va aminlarning ta’sirlashuvi asosida hosil bo‘ladi. Nitrozamin nitratlardan hosil bo‘lishi va go‘sht tarkibidagi oqsillar yuqori haroratda nitrit substidiyalarini (o‘rinbosarlari) hosil qilishi keng