O’zbекisтоn rеspubliкаsi оliy vа o’rта махsus та’liм vаzirligi

Guruhlar	Mavzu
Nimalarni bilasiz?
1-Guruh uchun
2-Guruh uchun
3-Guruh uchun
4-Guruh uchun
5-Guruh uchun

QIZIRIQ IQTISODIYOT KOLLЕJI



“TASDIQLAYMAN”

O`IBDO`:________ K.ESHPO`LATOV
^{“______” ________________20___ yil (Imzo)}
“____” ______________ 20__ yil






Fan: Tarmoqni administratorlash (O`A)


Dars mavzusi: ___________________________________________________
Dars maqsadi:
1.Tarbiyaviy: Mustaqil ishlashni o’rganish.
2.Ta’limiy:. Kompyuter tizimining unimdorligini tahlil qilish bo’yicha
bilim va amaliy ko’nikmalarga larga ega bo’lish .
3.Ilmiy: Kompyuter tizimining unimdorligini mustaqil o’rnatish.


Dars turi: O’QUV AMALIYOTI III - bosqich 4-15 guruhi uchun.
Ajratilgan vaqt: (80 daqiqa)
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.N.Toyloqov “Informatika ” T.2002
2.N.Sodiqova Prefariya va ofis qurilmani ta`mirlash . Toshkent “ILM ZIYO” 2012 yil
3.Sh .Razzaoqv Dasturlash . Toshkent “ILM ZIYO” 2011 yil
O`QUV JARAYONI REJASI

№	Ta’lim bosqichlari	Ajratilgan vaqtning taqsimoti	Ta’lim beruvchining faoliyati	Ta’lim oluvchining faoliyati	Ta’lim vositalari	Ta’lim uslubi
1	Tayyorgarlik	15 daqiqa	Davomatni aniqlash va talabalarning tayyorgarligini tekshirish.	Amaliyot uchun zarur bo’lgan o’quv qurollarini tayyorlash	Kompyuter va ofis jihozlari, kodoskop, chizmalar, jadvallar, kitoblar, plakatlar, rasmlar.	Aralash
2	Kirish	40 daqiqa	Yangi mavzuni tushuntirish	Savol-javovlarda ishtirok etish.		Ma’ruza
3	Asosiy qism	10 daqiqa	Berilgan topshiriqlarning bajarilishini nazorat qilish.	Berilgan topshiriqlarni bajarish amaliyot rahbariga taqdim etish.		Mustaqil ishlar
4	Yakuniy qism	15 daqiqa	Berilgan topshiriqlarni tekshirish va talabalarni baholash.	Bajarilgan topshiriqlarni to’liq amaliyot rahbariga taqdim etish.		Bahs-munozara

O’quv amaliyoti rahbari: / __________ / M.To`xtashev

49 mavzu: Tarmoq xavfsizligini ta’minlashni rejalashtirish
Tarmoqda ishlash jarayonida sirli ma’lumotlar xakikatdan xam sirligicha kolishiga ishonchingiz komil bo`lishi lozim. CHunki sirli ma’lumotlardan foydalanish xukuki ayrim foydalanuvchilarga berilgan bo`ladi. SHunga karamay nafaqat ma’lumotlar balki tarmoqning o`zini xam ish jarayonini sir tutish lozim bo`ladi. Xar bir tarmoq oldindan rejalashtirilgan va bilmasdan zararlanishni oldini olishga muxtojlik sezadi. SHuning uchun aklli boshqaruvchi tarmoq xavfsizligini ta’minlash maqsadida himoya tizimini shunday yaratishi lozimki, bunda tarmoqdan foydalanuvchilar biror vazifani bajarishda kiyinchilik sezishmasin.
Tarmoq xavfsizligi uchun quyidagilar ko`proq xavf tugdiradi:
- Nokonuniy tarmoqka kirish;
- Elektron eshitish (Elektronnoe podslushivanie);
- Ma’lumotlarni ugirlash
- Oldindan rejalashtirilgan xolda va bexosdan tarmoqka zarar yetkazish;
Tarmoq boshqaruvchisining ish yuritishda eng yaxshi himoyalangan va xavfsiz tarmoq ekanligiga ishontirish - uning asosiy vazifasi xisoblanadi.
Xavfsizlikni ta’minlash choralarini olib borish
Tarmoq xavfsizligini olib borishda ma’lum siyosatni olib borish zarur. Bunda ma’lum koida va yuriknomalarga amal kilish lozim va e’tiborsizlikka yul kuymaslik kerak.
Xavfsizlik choralarini kurish bu xar bir tashkilot oldidagi birinchi vazifasi - uz ma’lumotlari va xodimlari xavfsizligini ta’minlash xisoblanadi. Tarmoq xavfsizligi siyosati eng asosiy konun va koidani beradi. Boshqaruvchi va tarmoqdan foydalanuvchi boshqa xodimlar shu konun va koidalar orqali tarmoqni rifojlantirishadi, kengaytirishadi.
Xavfsizlikni ta’minlash
Ma’lumotlar xavfsizligini saklash eng asosiy siyosat xisoblanadi. Tarmoqka nokonuniy kirishni oldini olish bilan zarur bulgan ma’lumotlarning saklanishi ta’minlanadi. Bunda tarmoq boshqaruvchisi tomonidan ma’lumotlar xavfsizligini saklashda zarur bulgan jixozlar va metodlardan amalda foydalana bilishni takozo etadi.
Autentifikatsiya
Tarmoqka kirishdan oldin xar kim foydalanuvchining to`g`ri nomi va parolini to`g`ri kiritishi lozim. Parollar foydalanuvchilarning xisobot ruyxatida bulganligi sistema kiritilgan parolni identifikatsiya qiladi va tarmoqka nokonuniy kirishning oldini oladi.
Moslamalarni himoyalash
Ma’lumotlar xavfsizligi tarmoq moslamalarini texnik himoya kilishdan boshlanadi. Quyidagilar ta’sir kursatishadi:
- Kompaniya xajmi;
- Ma’lumot xarakteri;
- Resurslarga kirish imkoniyat darajasi;
Serverlar himoyasi
Ko`pgina markazlashgan sistemalarda foydalanuvchilar soni ko`p bulgan va kompaniyaning sirlari zaruriy sirlar bo`lsa, serverlar nokonuniy va bilmasdan kirish extimollardan texnik jixatdan himoyalangan bo`lishi lozim.
Serverlarda nosozliklar bulganda guruxlarda uz texnik kobiliyatlarini namoyon etuvchilar ayrim xollarda tuzata oladi, ayrim xollarda tuzata olmaydi. SHuning uchun serverni bilmagan xolda tuzatatdigan insonlardan saklash kerak. Eng yaxshisi maxsus ruxsatnomasi bulgan berk xonada saklash lozim.
Boglovchi kabellarni himoyalash
Mis simidan tayyorlangan kabellar o`zidan radiosignallarni atrofga tarkatadi, bunda undan yuborilayotgan ma’lumotlarni maxsus apparatlar yordamida ushlab olish mumkin. Bundan tashkari misdan tayyorlangan kabellarga ulanib turib tarmoqdan ma’lumotlarni bemalol ugirlash mumkin. SHuning uchun kabellar utgan trassalarda ishlash maxsus kabel ishlovchi shaxslar uchun beriladi va shu bilan birga kurilish vaqtida binolarning ichki kismidan (devor yoki burchaklarda) o`tkazish maqsadga muvofik xisoblanadi.