O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

2). Murabbiy sportchilarning psixologik xolatini qo‘liga oladi. 
Murabbiy nafaqat 
sportchining boshlang‘ich xolatini keyinchalik sport maxoratining oshishini baxolab borishi, balki 
sportchilarning psixologik xolatini yaxshi xis qilishi kerak. Har-xil sport turlaridan sportchilarning 
qobiliyatlarini yuzaga chiqarishda ularning intilishi va ixtiyoriy sifatlariga etibor beriladi. Sabr va 
toqat kabi erkin sifatlarning bo‘lmasligi ko‘pincha sportchining perenektovligini belgilaydi. Agar 
murabbiy sportchilarning imkoniyatlari oshib borishida ishtirok etib borsa va mashg’ulot jarayonida 
o’z usullarini uylab topsa, sportchilarning qobiliyatini o‘rgansa, bu yaxshi natijalarga olib keladi. 
Bazida musobaqaviy mashg‘ulot va har-xil musobaqalar tajribaning xayratlanarli usuli bo‘lib 
xizmat qiladi(bunda psixologik faktorlar xakida aytiladi). Malumki, murabbiy har-xil musobaqalar 
uyushtirish va musoboqaviy mashg‘ulotlar davomida sportchilarning natijalariga erishishi orqali 
sportchilarning fe’li va psixologik xususiyatlarini tarbiyalashi va o‘zgartirishi mumkin. 
3).
Murabbiyning ratsional mashgulotning samarasi va ijodiyligini ta’minlaydi.
Sportchilarning imkoniyatlarini yaxshilash uchun avvalo murabbiylikning ratsionalligi 
muximdir. Mashg‘ulotning ratsionalligiga eng qisqa ko‘p to‘g‘ri rejalashtirish bo‘lib, murabbiy 
kamchiliklarini yo‘qotmoqchi bo‘lganda, to‘g‘ri taxlilni aniqlashda, mashg‘ulot mazmuni xaqida 
qayg‘urishda, ijodkorlik, atrof- muxit rivojlanishdagi bosqichma-bosqichlik maqsadini aniqlash va 
boshqalarda muximdir. Shunday kilib, rasional rajalashtirishda mashg‘ulot xardoim ham samarador 
bo‘lavermaydi. Bu sportchilarning ma’lum vaqt davomida mashg‘ulotlarda o‘zlarini avaylay 
bilmasligi bilan bog‘liq ( musobaqalarda ) ishtirok etib, g‘olib bo‘lmaganlarcha rejalashtirishni 
rastionallashtirish orqali murabbiy sportchilarning yo‘l boshqaruvchisiga aylanadi.
Sport turlariga ko‘ra mashqlarning mazmuni va samarasi kerakligicha o‘ziga xoslik va 
xorqilmaslikga ega. Zero, qo’yilgan maqsadga etish uzluksiz mexnatni talab qiladi. Murabbiyning 1 
o‘rindan barcha sportchilar mashg‘ulotda mustaqil o‘zlashtirishlari va maxsus xamda umimiy 
jismoniy kuchni rivojlantirishlari xaqida qayg‘urishdir. 

---

50 
O‘qishdan tashqari mashg‘ulotlarda musobaqa o‘tish davomida rejalashtirilgan kalendar 
bilan kelishish zarurdir. Musobaqa tayyorgarlik vaqtida maxsus mashqlar va steplar qo’yiladi
Mukammallashtirish bir necha bosqichlariga bo‘linadi: birinchisi –jism kuchni 
mustaxkamlash. Ikkinchisi –shaxsiy musobaqalar vaqtida moxirlikni jangovorligi guruxli 
musobaqalarda diqqatni hamma imkoniyatlarga qaratish. Uchinchisi texnik va taktik imkoniyatlarni 
amalga oshirishda bosqichma bosqichlik. Shu bilan birga o‘rgatilishning ijodiyligi o‘z ichiga 
detallashtirilgan bosqichli rejalashtir kvartal, oylik, xafta va kundalik rejalarni o‘z ichiga oladi. 
Maktabdagi analogik ta’lim jarayonida murabbiyning – o‘qishini tashkillashtirish va boshqarishni 
ta’minlashga qaratiladi. Shunday qilib ratsional bo‘lmagan rejalashtirish, keraksiz bo‘lgan sfera 
mashg‘ulot jarayonida sustlashlik, kup jismoniy kuchini sarf qilishga olib keladi. 
Qisqa qilib aytganda jismoniy kuchni shakllantirishni talab qiladigan sport turlarida 
mashg‘ulot jarayonini rejalashtirishni va charchaganda tananing ytarlicha dam olishini 
muvofiqlashtirish zarurdir.