O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

3.Yangi zamon Taekvondosi 
Xarbiy jang san’atining rivojlanishi yaxshi qurollangan va yuqori darajada 
tashkillashtirilgan armiyani tayyorlashdan boshlanadi, Poroxni ixtiro qilinishi va qurol 
yarog‘larning takomillashishi sababli Tekkyon va qo‘l jangi sekin asta susaya bordi. 
Milliy siyosatga Konfutsiychilika qоidalarining kirib kelishi natijasida milliy tadbirlar 
bayramlashtirildi va boshqa qator o‘zgarishlar ro‘y berdi. Bular o‘z navbatida jang san’atining 
rivojlanishiga turtki bo‘ldi.
Adabiy manbalardagi Kareys va boshqa mualliflarning asarlarini ko‘rib chiqar ekanmiz, 
tarixiy manbalar shunday guvoxlik beradi: «Qo‘shinlarga qabul qilinish maqsadida xalq orasida 
Subak bo‘yicha ko‘pchilik odamlar yig‘ilishgan». 
«Koreya shimolida Chungg‘chon qishlog‘idan 12 milnarida CHakg‘chi qishlog‘i 
chegarasida xaryili 15 iyulda (oy taqvimi bo‘yicha) CHungg‘chondo va Chonnado atrofidan 
odamlar Subak bo‘ycha musobaqalashish uchun yig‘ilar edilar». 
«Pyongcho (davlat xizmatchisi) mansabiga ma’lum sinovlardan o‘tganlar masalan: uch 
kishini kurashda enggan kishilar qabul qilingan.» 
«Qirol tez-tez oqshomlar uyushtirar va Subak bo‘yicha musobaqalarini tomosha qilar edi.» 
«Bahordan yozga qadar Pyongcho tanlovi uchun odamlar yig‘ilib, otda yurib ketayotib kamondan 
o‘q uzish, Subak bo‘yicha uch kishini eng ish va boshqa sinovlardan o‘tganlar». 
Xarbiylarning ko‘rgazmali chiqishlaridan Subak bo‘yicha musobaqalar o‘tkazilar edi.
Tarixiy manbalarda shunday deyiladi: «Yosh jangchilarning kuch-quvvatga to‘laligi 
kishining xavasini keltiradi. Ular xark uni Subak bilan shug‘illanadilar». 
Shunday qilib, Subak o‘sha zamon umumiy me’yoriga aylandi va keng tarqala bordi. SHuningdek, 
davlat boshqaruv xodimlari orasida ham. 
Porox va o‘q otuvchi qurollar paydo bo‘lgach, davlat armiyaning texnik jihatdan
qurollanishi yo‘llarini 
Izlayboshladi, bu o‘z navbatida Subakka bo‘lgan qiziqishning yo‘qolishiga olib keldi. 
Shu bilan birga boshqa jang san’atlariga ham e’tibor susaydi. Koreys va Xitoy 60 yillik 
davrida (1832, 1852, 1892 va boshqalar) Choson davlat xizmatchilari va olimlari davlat xokimiyati 
uchun kurashga kirishib kettilar, shu bilan bir vaqtda jang san’atiniarmi yani qurollantirish bilan 
cheklab qo‘ydilar.
Misol uchun: Nayza, kamon, qilich va boshqa qurollarni zamonaviy qurollaga almashdilar. Bunday 
yondoshuvo‘zini oqlamay, armiyadana faqat texnik qurollanish, balki xarbiy intizom, tashkilotchilik 

---

60 
va jangovar rux ham talab etilgach qadimgi jang san’atlari bo‘lgan Xvapo, Tetxon, CHansulь, 
Tekkyon (Kvon-pop) va boshqalar qayta tiklana boshlandi. Jang san’ati kurslari armiyaning harbiy 
tayyorgarlik tarkibiga kiritilgandan so‘ng armiyada sistematik ravishda mashg‘ulotlar o‘tkazila 
boshlandi. Poytaxt va viloyatlarda xarbiy jang san’atini o‘rganish keng yoyila boshladi. 
Bunday e’tiborning samarasi o‘laroq xarbiy jang san’atining yangi yo‘nalishlari yuzaga kela 
boshladi. Bu jang san’atlarining ko‘pchiligi, shu jumladan Kvon-pop (keyinchalik Taekvon) asosiy 
harakatlari, Pumse xarakatlari va atamalarin ixitoytilidan o‘zlashtirdilar. Masalan: Kiyosinso, 
Mupxyon, Nega kvonpop va boshqalar. 
Kvon-pop harbiy jang san’ati quyidagi harakatlarni o‘zichiga oladi: 
1)tammase, 2) yoranchuse, 3) yonkakxopse, 4)sunranchuse, 5)chilsonkvonse, 6)kosapxyonse, 
7)tosabse, 8) ilsabpose, 9)yodanpxyonse,10) pokxose, 11) xyongkakxoise, 12) xasabse, 13) 
tandutxose, 14) kikose, 15) chunsabxyonse, 16) tosabse,17) togirionse, 18) yodanpxyonse, 19) 
mebokse, 20) xyongkakxyonse, 21) xasabse, 22) tandutxose,23) kikose, 24) kosapxyongse, 25) 
tosabse, 26) ilsabpose, 27) yodanpxyonse, 28) oxvachon, sinse, ansichiksinse, kvaxose, 
29)sanxvirip, xyongkakxyonse, 30) kuryuse, ansichiksinse, 31) kvaxosse, sanxvirip, 32) 
xyongkakxyonse, kuryuse, 33) ansichiksinse, kvaxose, sanxvirip, 34) pokxose, kmnasi, 35) kmnasi, 
pokxose, tovol, 36) pxogase, 37) chomchuse, 38)kap.