O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizоmiy nоmidаgi tоshkеnt dаvlаt pеdаgоgikа univеrsitеti

1. Болалар ҳурмат қилинадиган оилалар. Бундай оилаларда болаларга ҳурмат билан ёндашилади, уларга меҳр-муҳаббат кўрсатилади. Ота-оналар фарзандларнинг фаолияти билан қизиқадилар, муаммолари тўғрисида маълумотга эга бўладилар. Болаларнинг фикрларини ҳурмат қилган ҳолда ҳаётий масалаларни ҳал қилишда амалий ёрдам кўрсатишга уринадилар. Фарзандларнинг қизиқишлари ривожлантирилади. Бу фарзандларнинг тарбияси учун ҳам муҳим аҳамиятга эга. Бу каби оилаларда болалар ташаббускор, мустақил, аҳил, иноқ бўлиб вояга етадилар, ўзларини бахтли ҳис қилишади. Ота-оналар ҳам, болалар ҳам оила аъзоларининг ўзаро мулоқотидан қониқадилар. Оиладаги шахслараро муносабатларда аъзоларнинг умумий ахлоқий қиёфалари акс этади. Тартиблилик, очиқлик, ўзаро ишонч, муносабатлардаги ўзаро тенглик бу турдаги оила аъзолари учун хос бўлган асосий маънавий-ахлоқий сифатлар саналади.
2. Раҳмдил оилалар. Ота-оналар ва фарзандлар ўртасидаги муносабатлар ўртача даражада ижобийлик касб этади. Бироқ, оила аъзолари ўртасида ота-оналар ҳам, болалар ҳам ўтмайдиган аниқ масофа мавжуд. Болалар оилада ўз ўрниларни билишади, ота-онасига итоат этишади. Болаларга нима зарурлигини ота-оналарнинг ўзлари ҳал қилади. Фарзандлар гапга қулоқ соладиган, ғамхўр, аҳил, иноқ бўлиб вояга етишади, бироқ, камдан кам ҳолатда ташаббускор бўлишади. Улар баъзан ўз фикрига эга бўлмайди, бошқаларга тобе бўлиб қолади. Ота-оналар фарзандларнинг қизиқиш ва эҳтиёжларидан хабардор бўлишади. Шу билан бирга фарзандлар ўзларининг муаммоларини ота-оналари билан муҳокама қилишади. Бу турдаги оилаларда намоён бўладиган салбий ҳолат – ота-оналар томонидан фарзандлар ривожланиш динамикасининг ҳисобга олмаганлиги саналади. Шу сабабли ота-оналарнинг ўз фарзандларига янада кўпроқ ғамхўрлик кўрсатишлари талаб этилади.
3. Иқтисодий йўналган оилалар. Бу каби оилаларда асосий эътибор оиланинг иқтисодий таъминланганлигига қаратилади. Болалар ёшлигиданоқ ҳаётга амалий (прагматик) ёндашишга, барча нарсадан ўзлари учун қулайлик яратишга ўргатилади. Фарзандлар яхши ўқишга даъват этилади, бироқ, асосий мақсад – олий таълим муассасасига киришдангина иборат бўлиб қолади. Ота-она ва болаларнинг маънавий дунёси қашшоқ. Оилавий муносабатларда болаларнинг қизиқишлари ҳисобга олинмайди, фақат “фойдали” ташаббуслари қўллаб-қувватланади. Буни гарчи тўлиқ маънода ижтимоийлашиш деб атаб бўлмаса-да, болалар тенгдошларига нисбатан эртароқ “вояга етадилар”.
Ота-оналар болаларнинг қизиқиш ва эҳтиёжларини англашга интилади. Фарзандлар ҳам буни тушунишса-да, бироқ, баъзан ота-оналарнинг бу борадаги ҳаракатларини қабул қилиша олмайди. Бунинг асосий сабаби – ота-оналарнинг педагогик маданияти ниҳоятда паст эканлиги билан белгиланади.