O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi farg’ona davlat univеrsitеti

29- mavzu: O’zbekiston va chet ellarda vasiylik va homiylik
Reja:

1. 
   Vasiylik va homiylik tushunchasi.
   

2. Vasiylik va homiylik tarixidan.
3. Vasiylik va homiylikning me’yoriy-huquqiy hujjatlarda aks ettirilishi.
4. O’zbekiston va chet elarda vasiylik va homiylik
Vasiylik – bu «balog’atga yetmagan shaxslar shaxsi va mol-mulki huquqlarini himoya qilish shaklidir (ota-onasiz olgan bolalar, ruhiy kasallar)».Vasiylik deyilganda bunday kuzatishlar vazifasi yuklatilgan shaxslar yokitashkilotlar ham tushuniladi. Vasiylik qilish topshirilgan shaxs vasiy deb ataladi, uning majburiyati esa vasiylik.
Bolani oilaga (vasiylik/homiylik, tutingan) tarbiyaga olish
Bola vasiylik va homiylik organi himoyasiga birinchi bor tushgan vaqtida, ehtimol, orttirilgan stress (ruhiy zo’riqish) holatida yashayotgan bo’lishi mumkin. SHuning uchun ham unga yordam ko’rsatish bo’yicha barcha harakatlar boshidanoq yaxshi rejalashtirilgan va uyg’unlashtirilgan bo’lishi muhim. Har bir bola individual tarixga, hayot mazmuni va ijtimoiy sharoitga ega, hech bir bolaning ijtimoiy vaziyati boshqa bolaning vaziyatini takrorlamaydi. SHuning uchun ham har bir bolaga va uning hal etilishi lozim bo’lgan muammolariga alohida yondoshuv zarur. Balki bola:
– yolg’iz qolishni;
– siz bilan yakka suhbatlashishni;
– yana kim bilandir suhbatlashishni;
– tutingan ota-onaning qondosh farzandlari bilan suhbatlashishni istashi mumkindir.
- Ko’pgina hollarda bola o’zini qo’pol va jahldorlik bilan tutishi yoki aksincha barcha talab va savollaringizga indamasdan, javob qaytarmasdan turishi va xatto ovqat ham yemasligi mumkin.
- Bolaning dastlabki kunlardagi xulqi qanday bo’lmasin, uni o’z holiga qo’ying, shu bilan birga, yonida bo’ling. Ziyrak, diqqat-e’tiborli bo’ling va har qanday vaqtda yordamga tayyor turing. Bunda sizga o’z farzandlaringiz va boshqa tutingan tarbiyalanuvchilar yordam berishlari mumkin.
O‘zbekistonda asrab oladigan oilalar hozircha keng tadbiq etish va tarqalishga ega emas. Agarda chet eltajribalariga murojaat etsak unda vaqtinchalik asrab oluvchi oilaning bir necha belgilarini ko’rsatish mumkin:

• 
  Ota-onalarda ma'lum professional malakalari bo’lishi kerak;
  
• 
  Oila kerakli professional-pedagogik tayyorgarlikka ega bo’lishi kerak.
  
• 
  Bunday oilaning xizmatlariga xizmat haqqi to’lanadi.
  
• 
  Bolaning oilada bo’lishlari asrab olgan ota-onalarning ish staji sifatida hisobga olinadi.
  

Asrab olgan ota-onalarning ish vaqtlari o’z shaxsiy uylarida o’tadi. Vaqtinchalik asrab olish oilasining faoliyati bolaning keyingi taqdiri hal etilgunga qadar bolaning oilada bo’lishini ko’zda tutadi: o’z oilasiga qaytishi; bolalar uyiga jo’natilishi, internat yoki boshqa muassasalarga yuborilishi.