O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi cm. Mustafayev, O'. A. Ahmedov, M. S. Mustafayeva, M. T. Yulchiyeva

Жамғарма сақловчи (запас)тўқима

Бу тўқима ҳужайраларидан кўп миқдорда сувда эрийдиган ва эримайдиган озиқ моддалар тўпланади. Жамғарма моддалар цитоплазмада ҳаётий ҳолда доналар шаклида (крахмал, оқсил, алейрон доначалари) ва суюқ (ёғ), эриган ҳолда таркибида сақланади. Жамғарма сақловчи тўқималарга, асосан тугунак (картошка), йўғонлашган илдизларни (лавлаги, сабзи, турп, шолғом ва бошқалар) мисол қилиш мумкин. Жавдор ўсимликларнинг уруғини мисол тариқасида келтириш мумкин. Бу тўқималар ҳақида ҳам вегетатив органлар ўрганилганда батафсил фикр юритамиз.
Машғулот 19

3. 
   Механик (маҳкамлик) тўқималар
   

Умумий маълумот
Маҳкамлик (механик) тўқималар қалин пўстли мустаҳкам ҳужайралардан шаклланган. Маҳкамлик тўқималарнинг қўйидаги турлари бир–биридан тафовут қилинади: колленхима, склеренхима, склероидлар.
Колленхима тирик бироз чўзиқ паренхима тўқималардан шаклланган. Уларнинг ҳужайра девори нотекис йўғонлашган целлюлозадан иборат. Целлюза ҳужайранинг девори бурчагида жойлашган бўлса, бурчаксимон колленхима, (22 расм) борди-ю целлюза фақат икки деворида жойлашган бўлиб, иккитаси ингичка (нафис)ҳолда бўлса, пластинкасимон колленхима (-расм) деб юритилади. Колленхима ҳужайраларининг девори йўғон, юпқа участкалардан иборат бўлиб, чўзилиш қобилиятига эга. Бу эса, ўз навбатида ўсимликнинг ёш ўсаётган органларига мустаҳкамлик беради.
Склеренхима бир текис деворли прозенхиматик ҳужайралардан шаклланган. Ёш новдаларда улар тирик бўлиб, ўсимлик қариган ҳужайра таркиби (протопласти) ўлади. Химиявий таркибига кўра склеренхима ҳужайра деворининг икки хил тафовут қилинади. Луб толали (- расм) ва целлюзали ёки девори бироз ёғочланган, ёғоч толали (фибриформ). Уларнинг ҳужайра девори, одатда ёғочланган. Скелеренхима барча қуруқликда ўсувчи юксак ўсимликларнинг вегетатив органларида мавжуд. (23 расм).
Склероидлар девори бир текис ривожланган ўлик ҳужайралардан шаклланган. Склероид, кўпчилик ҳолларда ўсимликларнинг меваси (Нокда тошсимон ҳужайралар) ва баргини (қамиш, бамбук, хурмода суяниш, тик тутиб туриш) мустаҳкам сақлаш вазифасини бажаради (24 расм).