O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi cm. Mustafayev, O'. A. Ahmedov, M. S. Mustafayeva, M. T. Yulchiyeva

Назорат саволлари

1. 
   Ўсимлик ҳужайрасининг нормал ҳолати деганда қандай ҳолатда тушунасиз?
   
2. 
   Тургор ҳолат қандай ҳолат?
   
3. 
   Плазмолиз нима ва уни сунъий равишда қандай йўл билан содир этиш мумкин?
   
4. 
   Ҳужайранинг осмотик босими деганда нима тушунилади? Унинг ўсимлик учун қандай аҳамияти бор?
   
5. 
   Деплазмолиз ҳолатини тушунтириб беринг.
   

Машғулот 13
Ядронинг бўлиниши
Умумий маълумот
Ўсимликлар ҳужайраларининг кўпайиши. Ўсимликлар ва ҳайвонот оламининг энг муҳим хусусиятларидан бири уларнинг кўпайиши ҳисобланади.
Кўп ҳужайрали организмлар танасининг ўсиши ва ривожланиши турли–туман вазифаларни бажариш учун мослашган ҳужайраларнинг бўлиниши натижасида содир бўлади. Бир ҳужайрали ўсимликларда ҳужайранинг бўлиниши, унинг кўпайиши усули ҳисобланади. Чунки бунда, кўпинча ҳужайра бўлиниши йўли билан кўпаяди.
Ҳужайранинг амитоз, минтоз в мейоз бўлиниши усуллари мавжуд. Тирик организмларнинг муҳим хусусиятларидан бири ҳайвонот олами ва ўсимликлар дунёсининг тузилиши, ҳаёт фаолияти, ўсиши, ривожланиши, тарқалиши ва шаклан бир–биридан кескин фарқ қилишига қарамасдан ҳужайраси юқорида кўрсатилган усуллар билан кўпаяди. Бу ўсимликлар билан ҳайвонлар ўртасида маълум даражада умумийлик мавжудлигини кўрсатади.
Амитоз. Ҳужайранинг амитоз бўлиниши, кўпинча тўғри бўлиниш деб юритилиб, бунда дастлаб ҳужайра ядроси тўғридан–тўғри иккига бўлинади, сўнгра ҳужайранинг бошқа органоидлари иккига ажралишидан иккита янги ҳужайра вужудга келади. Амитоз бўлинишда она ҳужайранинг маҳсули ҳамма вақт ҳам янги ҳужайра вужудга келган ҳужайраларга тенг тақсимланмайди. Амитоз бўлиниш, кўпинча қариётган ҳужайраларда ва айрим сув ўтларида (хара) кузатилади. Ўсимлик ҳужайраларини бундай бўлинишини 1840 йил А. Железнов биринчи бор кузатган. Лекин, амитоз бўлиниш жуда кам учрайди. У хара сингари сув ўтлар, бўғим оралиқлари ҳужайраларда, айрим ўсимликлар уруғининг эндосперрмини шаклланишида, пиёзнинг тубида шаклланаётган ҳужайраларида кузатилган.