O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi cm. Mustafayev, O'. A. Ahmedov, M. S. Mustafayeva, M. T. Yulchiyeva

Амалий машғулот учун
Зарур материаллар:

1. 
   Мох, пиёз ва отқулоқнинг сувда тутилган барги.
   
2. 
   Лавлагининг янги узилган барги.
   
3. 
   Ош тузи эритмаси тайёрлаш учун коса ёки товоқ.
   
4. 
   Ош тузининг 10 % эритмаси.
   
5. 
   Калий селитрасининг 10 % эритмаси.
   

Топшириқ

1. 
   Лавлагининг (ёки бошқа ўсимликни) битта баргини тоза сувли косага, иккинчи баргини олдиндан тайёрланган 10% ош тузи эритмасига солинг.
   
2. 
   Тирик баргдан препарат тайёрлаб микроскоп столига қўйинг, устига бир томчи сув томизиб, қоплағич ойна билан ёпинг ва ҳужайранинг тургор ҳолати суратини чизинг.
   
3. 
   Препаратни столдан олмасдан ёпқич ойнани бироз кутариб томчи томизинг ва ҳужайрада плазмолиз ҳолатини ҳосил қилинг.
   
4. 
   Препаратга қайта оддий сув томизиш йўли билан ҳужайрани деплазмолиз ҳолатига қайтаринг.
   

Ишнинг бориши
Лавлагининг (исмалоқ ёки бошқа ўсимликнинг) барги тоза сувли коса, банка ёки ости чуқур идишга соламиз, ҳужайраси таранг тортган тургор ҳолатидаги ёки, бошқача айтганда ҳужайра ичида мавжуд цитоплазма вакуола таркибида мавжуд суюқлик ҳужайра деворига тегишли босим билан таъсир этганини кўрамиз. Ҳужайранинг ҳудди шундай таранг ҳолатида новда ва поялар тик, ҳужайралар эса таранг, яъни ўсимлик учун нормал ҳаёт ҳолати ҳисобланади. Юқорида таъкидланганидек, ҳужайранинг бу ҳолати тургор ҳолати деб юритилади
Агар рангни туз эритмасига солсак, аста–секин унинг таркибидаги сув туз эритмасига ўта бошлайди. Бундай ҳолда ҳужайра цитоплазмаси ва вакуоласи таркибида мавжуд сув камайиб, протоплазма ва вакуола ҳажми камаяди ҳамда ҳужайра деворидан аста–секинлик билан ажралиб, кичтая бошлайди. Натижада плазмолиз ҳолати содир бўлади. Плазмолиз ҳужайра ва бутун ўсимлик қуриш даражасига ҳам бориши мумкин. Агар биз ўсимлик ҳужайрасини қўшимча сув билан таминласак, яъни баргни эритмадан олиб оддий сувга солсак, ўсимлик ҳужайраси асл ҳолати ёки деплазмолиз ҳолатига қайтади. Плазмолиз ҳолатини куннинг энг иссиқ тушки пайтда қовоқ баргида кузатиш мумкин. Одатда туш (соат 12–14) пайтида қовоқ барги сулиб, ергача эрилганини кузатимиз. Қовоқ палаги суғорилса ёки салқин тушса у асл ҳолатига қайтади.