O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi cm. Mustafayev, O'. A. Ahmedov, M. S. Mustafayeva, M. T. Yulchiyeva

Митоз ёки кариокинез. Митоз ўсимликлар оламида кенг тарқалган ҳужайранинг универсал бўлиниш усули. Бу усул билан бутун ўсимликлар ва ҳайвонларнинг вегетатив ҳужайралари бўлинади. Шунинг учун ҳам бу усул ҳужайраларнинг соматик бўлиниши деб юритилади.
Митоз бўлиниш ниҳоятда мураккаб жараён. Фақат митоз бўлиниш туфайли ҳужайранинг маҳсули янги вужудга келаётган иккита бола ҳужайрага тенг тақсимланади.
Митоз бўлинишнинг асл мазмуни шундан иборатки, бу усул бўлинишида ҳосил бўладиган янги бола ҳужайраларга она ҳужайрадан хромосома қандай кўринишда ва қандай сонда бўлса, шундайлигича ўзгармаган ҳолда ўтади. Митоз жонли организмлар ҳужайра бўлинишнинг универсал меҳанизми ҳисобланади. Митознинг мазмуни она ҳужайра учун ҳос бўлган ирсий белгиларнинг янги авлодга тенг тақсимланишидан иборат. Она ҳужайрадаги хромосомаларнинг сон ва шакл жиҳатдан ўзгартимаган ҳолда янги ҳосил бўлган бола ҳужайрага берилиши хромосомаларнинг дезоксирибонуклеин кислотасининг (ДНК) икки баробар кўпайиши туфайли ҳужайранинг бўлинишига тайёрланиш фазаси–интерфаза пайтида хромосоманинг редупликацияланиши (икки баробарга кўпайиши) натижасида таъминланади. Хромосомаларни редупликацияси туфаели уларнинг сони янги ҳосил бўлган ҳужайраларга тақсимлангунга қадар икки баробар ортади, тақсимлангандан сўнг эса ўзининг олдинги ҳолига, яъни она ҳужайрада қанча бўлса, шу ҳолга қайтади. Натижада янги ҳосил бўлган бола ҳужайра билан она ҳужайранинг хромосомалари ҳам шаклан, ҳам сон жиҳатидан бир хил бўлади.
Бир ҳужайрадан иккита янги ёш ҳужайра ҳосил бўлиши жараёни комплексига митоз цикли деб юритилади.
Митоз циклининг босқичлари қуйидаги фазаларда ўз аксини топади:
Профаза. Мимтознинг бошлағнич фазаси интерфазанинг давомидир. Профаза бошида ядронинг ҳажми катталашади, бир қадар эгик иплар ўрами–хромосомлар кўрина бошлайди. Шу пайтда цитоплазма маълум физик ва химиявий ўзгаришларга учрайди. Хромосомлар аста секин қисқариб юғонлаша бошлайди. Профаза давомида хромотидларнинг спиралланиши давом этиб, спирал ўрамлари бир–бирига яқинлашади ва бир бутун спираль вужудга келади. Фазанинг охирида тўлиқ шаклланган хромосомалар ҳужайранинг периферик четки қисмида, унинг пўстига яқин жойда ўрнашади. Шу пайтга келиб, ядро пўсти ва ядроча эриб йўқ бўлади.
Хромосоманинг қўш структураси аниқ кўринади.