O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi cm. Mustafayev, O'. A. Ahmedov, M. S. Mustafayeva, M. T. Yulchiyeva

Амалий машғулот учун зарур матерааллар:
1. Янги узилган ёки 2-3 % ли формалинда фиксация қилинган итбурун (Rosa canina), дўлана (Crataegys pontica), помидор томат (Lycopersicum esculentum) ўрик (Armeniaca vulgaris) ва бошқа мевалар ва сабзавот (Dancus corotta) экинлари мевалари, туганак ва илдиз мевалар.
Топшириқ

1. 
   Икки уч ўсимлик меваси этидан препарат тайёрланг.
   
2. 
   Микроскопда хлоропластлар шаклини текширинг уларни шакли ва шаклан турли хил эканлигига ишонч ҳосил қилинг.
   
3. 
   Мева этидан тайёрланган препаратни микроскопда кузатиб, суратини чизинг ва тавсифини ёзинг.
   

Ишнинг бориши
Мева этидан пинцет учи билан бир бўлак олинади. Олинган мева этини предмет ойнасига қўйиб, бир томчи сув томизамиз. Кичик бинокулярда кузатиб, объекти марказини аниқлагач, катталаштириб кўрсатадиган бинокулярда обдон кузатамиз. Кузатилаётган ҳужайра юмалоқ шаклга эга. Унинг девори жуда юпқа. Ҳужайра ичида хлоропластлар тўплами аниқ кўринади. Дўлана, шафтоли ва гилос мевалврининг хлоропластлари бироз узун тортган, эгик, учи ўткир, итбурун, қизил қалампир хромопласти овал шаклда, қулубнай, маймунжон сингари ўсимликларнинг хромопласти юмалоқ шар шаклида эканлигини кузатамиз.
Микроскопда кузатилган меваларнинг протопластларнинг сурати чизилади ва тавсифи батафсил ёзилади.
Назорат саволлари

1. 
   Хромопластни қайси ўсимликлар органларида учратиш мумкин?
   
2. 
   Уларда қандай пигментлар борлигини кузатинг?
   
3. 
   Хромопластларнинг қандай типларини биласиз?
   
4. 
   Хромопластларнинг пайдо бўлиши ҳақида нималарни биласиз?
   
5. 
   Хромопластнинг химиявий таркибини биласизми?
   

Машғулот 6
Лейкопластлар
Умумий маълумот
Лейкопластлар–рангсиз пластидлар бўлиб, ўзининг шакли, тузилиши ва катта–кичиклигига кўра хромопластлардан деярли фарқ қилмайди. Аммо улар хромопластлардан фарқли равишда ўсимликларнинг барг ва поя эпидермисида шаклланади. Уларда крахмал, оқсил ва ёғлар жамғарма ҳолда сақланади. Шу хусусиятига қараб, уларни крахмал сақловчи–аминопластлар, ёғлар сақланадиган–олеинопластлар, протеинлар тўпланадиган–протеноипластларга ажратадилар.
Цитоплазмада лейкопластлар, одатда, тўп-тўп бўлиб, цитоплазманинг ядрога яқин жойида ўрнашган бўлади. Унинг ядрога жойида ўрнашган бўлади.
Крахмал аминопластлар ичида тўпланиб, бир аминопластда пластиданинг строма бўлаклари мавжуд ва улар ҳосила марказлари ҳисобланади. Крахмал ҳосила марказларида тўпланади ва Лейкопластлар билан танишиш учун традесканция ўсимлигини баргининг остки кожицасидан препарт тайёрлаб, унда лейкопластнинг тузилишини кузатамиз. Шу ерда жамғарилган цитопластларда оқсил кристаллар шаклида тўпланади. Айрим ўсимликларнинг лейкопластларида йил фаслининг ўзгаришига боғлиқ ҳолда, бир пайтда крахмал, бошқа пайтда эса ёғ жағарма ҳолда тўпланади (8–расм).