O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

um um an sem entning suvga chidam liligini tadqiq etish borasida
ham m uayyan natijalarga erishganlar. Jum ladan, tuzsiz, y a ’ni
ch uchuk suv ta’sirini k o ‘rib o'taylik. Sem entning gidratatsiya
m ahsulotlari ichida eng yaxshi eruvchani kalsiy gidroksid b o ‘lib,
u bir litr suvda 1,3 gramm eriydi. Eruvchanlik jihatdan ohakdan
keyingi o ‘rinda gidroalyum inat, gidrosulfoalyum inat (basilla),
s o ‘ngra gidrósilikatlar turadi. U m u m a n , sem en t t o ‘la erishi
m um kin, lekin bu jarayon juda sust kechadi.
Agar betón maromiga yetkazilm ay qotsa, uning kovaklari katta
bo'lib, ular orqali suv singib o ‘tadi, u holda suvning zararli ta ’siri
yaqqol nam oyon b o ‘ladi. B etondan ajralib chiqqan ohakning
201

---

karbonlanishi tufayli uning yuzasida oq sho‘ra d o giar paydo bo'ladi.
B u m o g ‘orsim on dog'lar betonning sh o ‘ralashi deb yuritiladi.
B eton n in g s h o ‘raIashi — beton m assasidan ohak sutining
yuvilib chiqishidir. Bu jarayon o ‘z navbatida, to'ldirgichlar bilan
tutashishni susaytiradi, binobarin, inshootning m ustahkam ligini
pasaytiradi.
Suvning erituvchanlik ta ’siri suv qattiqligining ortishi bilan
kuchayadi. 0 ‘ta qattiq suv betonning kovaklari va yuzasida kalsiy
karbonat h osil qilish xususiyati tufayli uni m ustahkam lashi ham
m um kin.
K o ‘pincha beton karbonat kislotali suv ta’sirida ham yemiriladi.
A w a lig a erigan karbonat kislota C a(O H )2 bilan reaksiyaga kirishib,
C a C 0 3 h o sil qiladi:
C a (O H )2 + C 0 2 = C a C 0 3+ H 20 .
B u jarayon nin g yaxshi to m o n i shundaki, yaxshi eriydigan
C a(O H )2 o ‘ziga nisbatan 40 marta kam eriydigan C a C 0 3 ga aylanadi.