O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

kanal va g ‘ovaklardan sem enttoshga agressiv suv va gazlar o ‘tadi,
natijada uning yemirilishiga y o ‘l ochiladi.
198

---

Beton konstruktsiyalarning suv va sovuq ta’siridan yorilishining
eng asosiy sababi ham sementtoshning g'ovakligidir. Shuning uchun
doim iloji boricha zieh sem enttosh hosil qilishga harakat qilish
C
zarur. Buning uchun ozgina suv quyish ( — — suv-sem ent nisbatini
iloji boricha kichik olib) va betonbop qorishm ani obdon qorish
kerak b o ‘ladi.
Qotish jarayoni normal o ‘tishi va, demak, portlandsementtosh
yanada mustahkamlanib borishi uchun sementtoshda doim suv bolishi
kerak. Shuning uchun, sementtosh qotishning birinchi kunlarida juda
nam sharoitda turishi zarur. Sem enttoshning qurib qolishiga y o ‘l
qo‘yilsa, uning mustahkam qotishi to ‘xtab qoladi. Sem enttoshning
qotish uchun zarur nam sharoit amalda har xil usulda hosil qilinadi:
beton konstruksiyalariga suv sepiladi, bug‘lanadi, konstruksiyaga bug‘
o'tkazm aydigan plenka hosil qiladigan maxsus emulsiyalar yoki
polietilen plyonkalar qoplanadi va hokazo.
Boshqa sharoitlarda atrof-m uhit harorati sem enttosh m ustah-
kam ligining ortishiga asosiy ta’sir k o ‘rsatadi. O datda, harorat
pasayishi bilan qotish sekinlashadi va, aksincha, harorat ortishi
bilan m ustahkam lik haroratga qaraganda k o ‘proq ortadi. Bu esa
quyidagicha tushuntiriladi: harorat ko'tarilishi bilan ko'pgina
m oddalarning reaksiya tezligi ortadi. A m alda portlandsem ent
betonlari turli haroratlarda qotishi m um kin. M asalan, qotishning
quyidagi tartiblari qo'llaniladi: m o ‘tadil haroratda (1 5 —20°C),
m o ‘tadil bosim da (100°C gacha haroratda), yuqori bosim da (170°C