O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

bilan bu jarayon yana davom etishi m um kin.
Sem en ttosh juda k o‘p m ayda tartibsiz joylashgan kapillyardan
iborat jins bo'lib, atrof-muhit namligiga qarab ular suvga to ‘lmagan
va t o ‘lgan b o ‘lishi m um kin. Shunga k o‘ra g oh u, goh bu tom on ga
hajm iy o'zgarishlar sodir b o ‘lib turadi.
S e m en tto sh k im y o v iy reaksiyalar natijasida ham h ajm iy
kengayishi m um kin.
M isol uchun , klinker tarkibidagi erkin ohak va m agniy oksid-
ning so'n ishi, shuningdek, u ch kalsiy alyum inat bilan gipsning
o ‘zaro ta ’sir etishi ham da kim yoviy reaksiyalarda ajralib chiqqan
issiqlik natijasida sem enttoshd a deform atsiyalar, y a ’ni hajm iy
kengayish sodir bo'lishi m um kin.
18. Portlandsementning mustahkamligi
Portlandsem entning pishiqligi nam unalarning siqilishdagi va
egilish d agi m ustahk am lik chegarasi b ila n ifod alan ad i. P o rt-
landsem ent shu ko'rsatkichlarga k o ‘ra markalanadi. Markalar
o ‘lch am i 4x4x16 sm b o ‘lgan tayoqchalarning esa egilish dagi
m ustahkam lik chegarasiga, yarim tayoqchalarning siqilishdagi
mustahkamlik chegarasiga qarab belgilanadi. Bu namunalar oghrlik
b o ‘yich a 1:3 nisbatda tayyorlangan plastik sem ent qorishm asidan
yasalib, 28 kun qotiriladi va shundan keyin sinaladi.
193

---

28 kun qotirilgan nam u n an in g siqilishdagi m ustahkam lik
chegarasi 
sementningfaolligi
 deb ataladi, marka shu ko'rsatkichga
qarab belgilanadi. Agar sem entning faolligi 54,6 M Pa b o ‘lsa, uning
m arkasi 500 qilib belgilanadi. S em en tning m ustahkam ligidan
m um k in qadar t o i a foydalanish uchun uning faolligini hisobga