O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

undan yuqori haroratda) bug‘lash, m inus haroratlarda qotish.
Mustahkamlikning markada ko‘rsatilgan mustahkamlikka qadar
o ‘sish tezligi, ayniqsa, 174°C ga yaqin haroratda eng yuqori bo'ladi.
M arka m ustahkamligiga 8— 10 soatdan s o ‘ng erishiladi. Bunday
yuqori harorat hosil qilish (shuningdek, atrof-m uhit zarur darajada
nam bo'lishi) uchun avtoklavlarda bosim ostida bug‘ bilan ishlov
beriladi.
M asalan, 80—90°C haroratda (norm al bosim da bug‘langanda)
sem ent avtoklav ishlovi sharoitidagiga nisbatan taxm inan 2 marta
sekinroq qotadi, bu holda sem enttosh bir sutkadan keyin ham
marka mustahkamligiga yeta olmaydi.
Sem en t m o'tadil sharoitlarda, ayniqsa, qotishning dastlabki
davrida yaxshi qotadi, keyinchalik sekinlashadi. Yuqori (80°C va
u n d an yuqori) haroratda issiq nam ish lovi berilgan betonlar
k o ‘pincha markada k o ‘rsatilgandan ortiq m ustahkam lanm aydi.
199

---

Sem enttoshda yuqori haroratda kolloid massalar kuchli zichlashishi
sababli bu n d ay h ol yu z beradi. Bu esa sem en t donalarining
gidratlanmagan ichki qismlariga suv singib borishiga to'sqinlik qiladi.
M o'tadil sharoitda qotayotgan betón uzoq vaqtgacha sezilarli
darajada mustahkamlana boradi.
Issiq nam qotish tartibi vaqtida sementning mineralogik tarkibini
ham hisobga olish kerak. B a’zi tadqiqotchilar alit sementlariga
avtoklav ishlovi bermaslik kerak, deb ta ’kidlaydilar, chunki bu
sharoitlarda C 3S ning ijobiy ta’siri n am oyon b o ‘lmaydi. Belit
sem entlar esa avtoklav ishlovi berilganda juda yaxshi qotadi.
S em en tga q o ‘shilm a sifatida m aydalangan qum ishlatilsa,
betonlarga avtoklav ishlovi berilganda alit sementlardan foydalanish